دکتر ابراهیم جعفری
فرهنگی
دکتر ابراهیم جعفری
فرهنگیجای خالی صدای گلپایگان در نمایشگاه مطبوعات
جای خالی صدای گلپایگان در نمایشگاه مطبوعات
جامعه آگاه تر ، توسعه بیشتر و شعار
کمتر
شعار
بیست و سومین نمایشگاه مطبوعات
در روزگار تلگرام و اینستاگرام و سایر شبکه های ریز و درشت مجازی
، انتشار نشریه کاغذی آن هم در شهری مانند گلپایگان با کمبود نیروی انسانی علاقه
مند و آشنا به فعالیت مطبوعاتی و نیز امکانات محدود نظیروضعیت نامطلوب مالی ، فقدان
چاپخانه و ... کاری است کارستان
مطبوعات به عنوان رکن چهارم دموکراسی در
یک جامعه دموکراتیک با کارکردهای اطلاع رسانی ، آموزشی ، نظارتی و سرگرمی نقش
برجسته ای در توسعه همه جانبه و پایدار کشور دارد ؛ زیرا بر مقوله دانایی به عنوان
بنیان توانایی در قرن بیست و یکم تأکید می ورزد. اگر بپذیریم که پیشرفت اقتصادی ،
اجتماعی و فرهنگی برای بهره مندی از امکانات مادی و معنوی به آموزش ، آگاه سازی و
آماده کردن افکار عمومی نیاز دارد ، در این میان نقش مطبوعات به عنوان یکی از
پارامترهای مهم توسعه فرهنگی آشکار می شود.
مهندس عباس عبدی روزنامه نگار و
پژوهشگر مسائل اجتماعی در ویژه نامه ای به مناسبت " هفته مطبوعات " نوشته است : "
مشکل جامعه ایران از زمانی آغاز گردید که الگوی پیشرفت بدون درک روشن از ابعاد
توسعه یافتگی و نهادهای ضروری آن به صورتی ناقص از جوامع غربی الگوبرداری شد. وقتی
رضا شاه پهلوی راه و راه آهن ساخت ، کارخانه وارد کرد و نهادهای اداری را سامان داد
و ...هرگز تصور نمی کرد که با بستن مطبوعات و سرکوب آزادی ها و آزادیخواهان و نیز
احزاب مستقل و ... آن اقدامات راه به جایی نمی برد.او گمان می کرد به تنهایی هرچه
اراده کند، تحقق می پذیرد و نیازی به حضور دیگران از طریق رسانه ندارد. البته این
ایده در کوتاه مدت ممکن است با مانعی مواجه نشود ؛ اما در بلند مدت و بزنگاه های
مهم عوارض خود را نشان می دهد. در شهریور 75 سال پیش بود که نتیجه نابخردی های رضا
خان روشن شد و ایران به اشغال متفقین درآمد و او بی سر وصدا راهی تبعید شد ، فقط به
این علت که کسی جرأت نداشت افکار و سیاست ها یا برنامه های رسمی او را نقد کند که
اگر چنین زمینه ای وجود داشت ، چه بسا ایران در دام دفاع از هیتلر نمی افتاد و کشور
اشغال نمی شد و ...البته این فقط یکی از نتایج آن استبداد بود. اگر آزادی و رسانه
های آزاد وجود داشت ، تعداد زیادی از سیاستمداران کارآمد به حاشیه نمی رفتند و حذف
نمی شدند و کشور خیلی پیش از آن در مسیر توسعه قرار می گرفت. مسأله ما این بود که
قدرت در ایران نمی دانست جامعه به همان اندازه که به راه ، کارخانه و اداره و...
نیاز دارد ، به آزادی ، مطبوعات و احزاب نیز نیاز دارد. این ها جداکردنی نیستند .
مثل این است که خودرو بخواهیم ؛ ولی ترمز نداشته باشد. به طور طبیعی وقتی سرعت گرفت
، تصادف و سقوط می کند. "
تردیدی نیست که فیس بوک ، توییتر و ... به عنوان یک رسانه و در قالب شبکه ای اجتماعی ، در تحولات مختلف دنیای کنونی موثرند و یا سایتی چون ویکی لیکس ناگهان با افشای حجم زیادی از اخبار سری و فوق سری در دنیای رسانه ای منفجر می شود ؛ اما با وجود چنین رسانه هایی هنوز هم شهروندان آمریکایی بیشتر مایلند تا اخبار مورد علاقه خود را از روزنامه هایی چون " واشنگتن پست " ، " نیویورک تایمز " و "یو اس تودی " بخوانند و فرانسوی ها و انگلیسی ها در کنار گستردگی خبرگزاری های " فرانس 24" و " رویترز" ، تمایل دارند هر روز " لوموند " و " گاردین " مطالعه کنند. وجه تمایز شبکه های اجتماعی با رسانه های چاپی این است که مطبوعات به دلیل برخوردار بودن از صاحب امتیاز و مدیر مسئول و یک سازمان رسانه ای با مجوز رسمی از سوی دولت ها فعالیت می کنند. علاوه بر آن رسانه های چاپی دارای شناسنامه ای هستند که نشان دهنده خط فکری و گرایش آن هاست. به همین دلیل روزنامه ها منبعی موثق و اطمینان بخش برای اخبارهستند و مورد استناد قرار می گیرند. ؛ اما در شبکه های اجتماعی هرکسی در هر لحظه هرچه به ذهنش خطور کرد ، بدون این که صحیح باشد و تحلیل و تفسیری مناسب از آن ارائه شود ، منتشر می کند که این مورد یکی از مهم ترین آسیب ها و نقاط ضعف شبکه های اجتماعی در مقابل وسایل ارتباط جمعی به شمار می رود. در حال حاضر با توجه به گستردگی و فراگیر بودن شبکه های اجتماعی توجه به شمارگان روزنامه ها در نقاط مختلف دنیا جالب توجه است .
بر اساس آخرین آمار
انجمن جهانی روزنامه ها (WAN) ، روزنامه های " یومیوری شیمبون" با بیش از 14میلیون
تیراژ ، " آساهی شیمبون " با بیش از 12 میلیون تیراژ ، ماینچی شیمبون " با بیش از 5
میلیون و پانصد هزار تیراژ، " نیهون کیزای شیمبون " با بیش از 4 میلیون و ششصد هزار
تیراژ ، و " چونیچی شیمبون " با بیش از 4 میلیون و پانصد هزار تیراژ از کشور ژاپن
رتبه اول تا پنجم روزنامه های پرتیراژ دنیا را در اختیار دارند و در میان یک صد
روزنامه پرتیراژ جهان 19 روزنامه فقط متعلق به کشور ژاپن است. آمار بالا گویای این
موضوع است که ژاپنی ها اهمیت مطبوعات در توسعه پایدار را به درستی دریافته اند.
ششمین روزنامه پرتیراژ دنیا یعنی " بیلد " با بیش از سه میلیون و هشتصد هزار متعلق
به آلمانی هاست و انگلیس ، چین و آمریکا هر کدام به ترتیب صاحب 15 ، 14 و 9 روزنامه
در لیست یکصد روزنامه پرتیراژ دنیا هستند. و جالب است بدانیم کشوری در حال توسعه
مانند تایلند با روزنامه ای در حد یک میلیون و 200 هزارتیراژ ، در رتبه 43 قرار
دارد و مصر با روزنامه " الاهرام " با 900 هزار تیراژ در رتبه 64 جا خوش کرده است.
نکته در خور توجه این است که دولت ژاپن به روزنامه " " یومیوری شیمبون " به عنوان
پرتیراژترین روزنامه جهان که به وسیله جامعه کارگری این کشور و کاملاً خصوصی اداره
می شود ، یارانه های بالایی پرداخت می کند ؛ به طوری که در جریان زلزله مهیبی که
اخیراً گریبان این کشورپیشرفته را گرفت ، کمک های دولت ژاپن به این روزنامه نه
تنها کاهش نیافت ؛ بلکه بیشتر هم شد تا بتواند بهتر و وسیع تر نقش اطلاع رسانی خود
درمدیریت بحران را ایفا کند وآرامش بخشی بیشتری درمیان شهروندان ژاپنی داشته
باشد.
در چنین وضعیتی جایگاه مطبوعات محلی نسبت به نشریات ملی به مراتب مهم تر است ؛ زیرا با دغدغه های کمتر نسبت به مسائل کلان سیاسی و بدون الگو گرفتن از نشریات سیاسی و پرهیز از تریبون شدن برای دولتمردان ، با پوشش دادن به مسائل بومی و فرهنگی قادرند سطح تعاملات انسانی را در زادگاه خود افزایش دهند. ارتباطات انسانی به تقویت سرمایه اجتماعی که مضمون اصلی آن اعتماد سازی ، مشارکت جویی و مسئولیت پذیری است ، کمک کرده و راه توسعه محلی را هموار می سازد. بر همین اساس صاحب نظران ارتباطات اجتماعی بر این باورند که این دوران عصر رسانه ها و مطبوعات محلی است. استاد روزنامه نگاری سایبر آقای" شوکا " تعبیر زیبایی در مورد تفاوت رسانه های ملی با رسانه های محلی دارد. او می گوید : " رسانه های ملی و سراسری با تلسکوپ به مسائل نگاه می کنند ؛ اما رسانه های محلی با میکروسکوپ"، به این مفهوم که رسانه های محلی باید به مسائل ریز جامعه بپردازند و بدانند که پرداختن به موارد کوچک ( محلی ) برای شهروندان اثربخشی و تأثیرگذاری بیشتری به همراه دارد. خوشبختانه یکی از پرفروغ ترین بخش های نمایشگاه مطبوعات را در هر سال " مطبوعات محلی " تشکیل می دهد که بازتاب دهنده " تنوع فرهنگی " در سرزمین پهناور ایران است. برای بنده به عنوان دانش آموخته رشته علوم ارتباطات اجتماعی بسیار شیرین و دلپذیر بود که استان محرومی مانند کهکیلویه و بویر احمد دارای 5 روزنامه ملی با مجوز انتشار سراسری می باشد و یا استان کردستان از نشریات متنوعی با زبان کردی برخوردار است و ... علاوه بر آن دامنه انتشار روزنامه های سراسری استانی که قبلاً به روزنامه های خراسان و قدس محدود می شد، به سایر استان ها نیز کشیده شده و همزمان در تهران و مراکز استان چاپ و توزیع می گردد. از این رو اعتقاد دارم که نمایشگاه مطبوعات تجلی جامعه ای چند صدایی است که به همه قومیت ها مجال عرض اندام می دهد تا آثار فرهنگی و معنوی خود را در حوزه عمومی نمایشگاه در معرض دید مشتاقان قرار دهند.
در شرایطی که با وجود شبکه های مجازی اقبال مخاطب به روزنامه رو به افول است ، نمایشگاه مطبوعات می تواند بستری برای رقابت سالم بوده و موجب شود تا خبرنگاران در استان های مختلف به این نتیجه برسند که می توانند با وحدت در کنار یکدیگر به خدمت بپردازند و گام های بعدی را در امر اطلاع رسانی محکم تر بردارند. البته کاهش رو به فزونی مخاطبان مطبوعات در کشور ما را باید به عنوان یک ضایعه فرهنگی قلمداد نمود. شمارگان 900 هزاری تمام روزنامه های ایران در حد شأن و منزلت ملت بزرگ ما با آن سابقه فرهنگی و تمدنی درخشان نیست و جای بسی تأسف است که مردم و بخصوص جوانان نخواسته یا نتوانسته اند مدیریت مناسبی را بین استفاده از شبکه های اجتماعی مانند تلگرام ، اینستاگرام با مطبوعات به وجود آورند. اگرچه کاستی های زیادی هم در محتوی نشریات موجود است که مخاطب جستجوگر و فعال را ممکن است ناخشنود و سرخورده سازد ؛ اما به نظر بنده تنوع و تکثر دیدگاه ها به طور نسبی در شرایط کنونی در مطبوعات ما فراهم گردیده است.
با توجه به موارد بالا ، تیراژ دوهزارتایی هفته نامه " صدای گلپایگان " را باید به فال نیک گرفت و همت بلند جناب آقای حبیب الله حاج نوروزی مدیر محترم این رسانه و همکارانشان را باید ستود. خدای بزرگ را سپاسگزاریم که استقبال همشهریان از این نشریه رو به فزونی است. از فرهیختگان زادگاه مان که بحمدالله تعدادشان قابل توجه است ، انتظار می رود با تهیه گزارش و مطالب علمی ، اخلاقی ، فرهنگی و ... بر غنای این نشریه و سایت مردمی " آخاله " که ویترین مناسبی برای افتخارات گلپایگان است و نیز سایر رسانه های محلی شهرمان بیفزایند. در نمایشگاه مطبوعات جای "صدای گلپایگان " خالی بود.امیدوارم سال های آینده شاهد حضور شکوهمند آن در این عرصه باشیم. جا دارد از توزیع کنندگان هفته نامه " صدای گلپایگان " هم صمیمانه تشکر نماییم که سهم بسزایی در انتشار خرد و آگاهی دارند.
دکتر حسینعلی افخمی دانشیار دانشگاه علامه طباطبایی و استاد ارتباطات بر این باور است که بهترین نمایشگاه مطبوعات دکه های روزنامه فروشی است و دکه داران می توانند با جاذبه های اخلاقی و انسانی مردم را به سوی مطالعه مطبوعات سوق دهند. خوشبختانه جناب آقای آقا نصیری و همکاران شان در دکه مطبوعاتی سه راه آیت الله طالقانی از چنین روحیه ای برخوردارند. از خداوند متعال توفیق روزافزون ایشان را در نشر اکسیر حیات بخش دانایی و فرهنگ مسئلت می نماییم. با عنایات حضرت باریتعالی اینجانب نیز از نعمت وجود دکه داران با صفا و با ظرفیت در محله مان در تهران برخوردارم. چند سال است که جناب آقای سهراب فیض اللهی چهره با مرام و دوست داشتنی اهل اردبیل و همکارش هر روز صبح با آغوش باز پذیرای حضور علاقمندان و از جمله بنده در دکه مطبوعاتی خود می باشد. با توجه به لزوم انتخاب نشریات در مواردی تا یک ساعت در سایه درخت باروری که بر فراز دکه ایشان قرار دارد، اغلب مجله ها و روزنامه ها را ورق می زنم تا نشریاتی را که دارای مطالب خواندنی برای طرح در کلاس های درس و یا نگاشتن مقاله ها مناسب می باشند ، انتخاب نموده و خریداری نمایم.علاوه بر آن توقف کوتاه و بلند مشتری های مطبوعات و اظهار نظرهای آنان در مقاطع زمانی نظیر برگزاری انتخابات ، شهرآورد فوتبال تهران ، اظهار نظر دولتمردان داخلی و خارجی در زمینه های گوناگون و ...جذابیت های خاصی ایجاد می کند. روزهایی که در تهران حضور ندارم ، هرنشریه ای را که سفارش دهم با وسواس و دقت کنار گذارده و پس از بازگشت به تهران تحویل می دهد. این ویژگی های اخلاقی تحسین برانگیز نعمتی است که باید قدردان آن بود ؛ زیرا نمادی از وجود سرمایه اجتماعی است. با آرزوی موفقیت برای همه خدمتگزاران فرهنگی این مرز و بوم در پایان جمله ای از "ژاک موسو" در کتاب فرهنگ جمعی را بازگو می نمایم: " اشتباه است اگر گفته می شود هر ملتی لایق حکومتی است که دارد ؛ بلکه باید گفته شود هر ملتی لایق مطبوعاتی است که دارد."