دکتر ابراهیم جعفری
فرهنگی
دکتر ابراهیم جعفری
فرهنگی"مطبوعات محلی" بستری برای شکوفایی استعدادهای بومی
"مطبوعات محلی" بستری برای شکوفایی استعدادهای بومی
به بهانه سالگرد انتشار «صدای
گلپایگان»
و بازگشایی نمایشگاه مطبوعات
تهران
به روزنامه ایام در همه
پیداست اگر بخواهی دانست ، روزنامه
بخوان
عنصری
در روی زمین نخستین اسباب ترقی و تمدن
ملت ها و سعادت و نیک بختی آنان به واسطه مطبوعات است.
زین العابدین مراغه ای
در مقدمه سیاحت نامه «ابراهیم بیک»
مطبوعات محلی، موتور محرکه توسعه منطقه ای به
شمار می روند. در شرایطی که روزنامه های سراسری به مسائل و دغدغه های کلان ملی و
بین المللی می پردازند واز کاستی ها، نیازها و علائق جامعه های محلی به ناگزیر یا
از روی تسامح، غفلت می ورزند، این وظیفه مطبوعات محلی است که با درک واقع بینانه از
مسئولیت ها، وظایف و جایگاه خود از طریق اطلاع رسانی، آگاهی بخشی، نقد و ارزیابی
منصفانه و عالمانه سیاست ها، برنامه ها و عملکردها، نیازها و ظرفیت های توسعه محلی
را معرفی کنند و با به متن کشیدن دیدگاه ها، تحلیل ها و پیشنهادهای خود، به نهادینه
ساختن توسعه پایدار در حوزه های مختلف اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی کمک
کنند.
به استناد مدارک تاریخی حدود 164 سال پیش اولین نشریه شهرستانی کشور در
ارومیه انتشار یافت. در سال 1265 هجری قمری مصادف با 1849 میلادی نشریه ای به زبان
آسوری به نام «زاراریت باهارا» به معنای اشعه روشنایی از سوی ارامنه و توسط
میسیونرهای آمریکایی منتشر شد و به مدت 63 سال تداوم داشت که از نظر قدمت یکی از
طولانی ترین دوره های انتشار را در بین نشریات ایران دارا می باشد.
بها دادن به
محتوی بومی و محلی، توجه به مسائل زبانی، ایجاد ارتباط با سنت ها و تقویت
استعدادهای بومی از اولویت هایی هستند که برای مطبوعات محلی ذکر می
شود.
مطبوعات محلی وظیفه دارند نیازها و مشکلات زندگی افراد یک منطقه را انعکاس
داده و به عنوان یک رابط میان مسئولان محلی و کشوری با مردم ایفای نقش کنند.
مطبوعات و سایر رسانه ها نظیر سایت های محلی می توانند میراث اجتماعی یک جامعه
همانند زبان، پوشش، فرهنگ، آداب و رسوم و ... را انتقال داده و نقش هویت بخشی به
مردم منطقه یا شهر خود را داشته باشند.
بدیهی است که چنین نشریاتی به دلیل
مجاورت معنوی و جغرافیایی رویدادها، با استقبال بیشتری از سوی مخاطبان روبه رو می
شوند؛ زیرا می توانند نقش اساسی در شفاف سازی مسائل، هوشیار سازی، بسیج و ترغیب
شهروندان محلی داشته باشند.
ژان لویی سروان شرایبر در کتاب «نیروی پیام» می
نویسد: در کشورهای صنعتی شده، کمتر سرمایه دار عاقلی به فکر تاسیس روزنامه جدیدی می
باشد؛ زیرا به جز روزنامه های کوچک محلی، دیگر جایی برای راه اندازی روزنامه سراسری
باقی نمانده است.
در عصر جهانی شدن درست برخلاف پیش بینی برخی تصورات که خرده
فرهنگ ها را زایل شدنی می دانند، صاحب نظران اعتقاد دارند در اثر آمیزش خرده فرهنگ
ها به فرهنگ واحد جهانی دست خواهیم یافت.
آنها معتقدند که به موازات جهانی شدن،
خرده فرهنگ ها نیز رشد و بقا می یابند زیرا هر کدام واجد ارزش ها و اصالت های
ماندگار و گرانبهایی هستند که به وسیله رسانه های محلی پاسداری می شوند. مطبوعات
محلی در ساختن زیربناها جهت نیل به مردم سالاری نقش قابل توجهی دارند و به دلیل
کارکردهای ویژه خود در حوزه مسائل بومی عمده ترین نقش را در شکل گیری رفتارهای
اجتماعی در پایه ای ترین سطح خود دارا هستند.
اولین روزنامه محلی با نام The
Northern daily در انگلستان منتشر شد. مورخان این روزنامه را مادر روزنامه های محلی
در جهان قلمداد نموده اند. در کشور فرانسه تیراژ نشریه محلی « اوس فرانس» دو برابر
شمارگان روزنامه « لوموند» است. یعنی این نشریه تیراژی حدود یک میلیون نسخه دارد،
در حالی که لوموند به عنوان یک نشریه سراسری و بین المللی ، کمتر از 500 هزار نسخه
دارد.
با توجه به موارد فوق شاید در ذهن خوانندگان گرامی این موضوع خطور کند که
با ورود فن آوری های نوین ارتباطی و بخصوص شبکه های اجتماعی، دیگر مطالعه روزنامه و
بخصوص مطبوعات محلی جایگاهی ندارند، اما ذکر این نکته جالب است که در جوامع پیشرفته
اگرچه این میهمانان جدید ارزش افزوده ای را در فضای رسانه ای ایجاد نموده و با
استقبال علاقه مندان مواجه شده اند، اما نفوذ مطبوعات کاهش چندانی نیافته
است.
مثلا در جامعه سوئد آمار مراجعه به روزنامه های کاغذی و سایت های اینترنتی
تقریبا یکسان است. 52 درصد مردم به سایت ها و 48 درصد به روزنامه ها مراجعه می
کنند. در هندوستان 80 درصد مردم از روزنامه ها و 20 درصد از سایت ها استفاده می
کنند. در ژاپن 60 درصد مردم به روزنامه ها و 40 درصد به سایت ها مراجعه می کنند. در
ایالات متحده آمریکا 60 درصد مردم از سایت ها و شبکه های خبری اجتماعی و 40 درصد از
روزنامه ها استفاده می کنند.
البته هرم سنی اقبال مردم در جوامع مختلف نشان می
دهد که قشر جوان تر این کشورها معمولا به وسائل مدرن دسترسی دارند. یعنی با لپ تاپ،
تبلت، موبایل، آیفون و رسانه های اینترنتی سروکار دارند. اما گروه های سنی بالاتر
همچنان دلبستگی سنتی خودشان را حفظ کرده و عمدتا از روزنامه ها استفاده می
کنند.
خاطرنشان می سازم که مجله نیوزویک طی چند سال گذشته اعلام نمود که از این
پس به صورت الکترونیکی این مجله در دسترس مخاطبان خواهد بود؛ اما پس از مدتی دوباره
انتشار آن با کاغذ از سرگرفته شد. نتیجه ای که از این روند گرفته می شود، این است
که در منظومه ارتباطات هر کدام از رسانه ها جایگاه خود را حفظ می کنند.
یادش
به خیر در آستانه ماه های منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال 1357 که مردم
هر روز حوالی غروب و اوایل شب در کتابفروشی مرحوم خادمی و مغازه مطبوعاتی آقای
اعظمی ازدحام می کردند و بی صبرانه مشتاق خرید روزنامه می شدند. در آن زمان که از
اینترنت خبری نبود و رادیو و تلویزیون هم کاملا در اختیار رژیم شاه بود، تنها روزنه
آگاهی، صفحات مطبوعاتی بود که گزارش لحظه به لحظه قیام مردم و پیام های امام خمینی
«ره» را انعکاس می داد. هنوز دو تیتر کوتاه و گویا و به یادماندنی روزنامه اطلاعات
در ذهن علاقه مندان به انقلاب باقی است؛
محمدعلی
رنجبر، منسوب به قدیمی ترین روزنامه فروش ایران در نمایشگاه مطبوعات
«شاه
رفت»؛ « امام آمد» خدای بزرگ را شاکریم که علاوه بر توزیع روزنامه های
کثیرالانتشار در ساعات اولیه صبح، جوانه های مطبوعات محلی شکوفا شده اند، و هر هفته
مردم با نشریات محلی امروز « صدای گلپایگان» ، « بیان»، و « رویش لاله ها» اخبار
شهر و روستا و نیز دستاوردهای توسعه در سطح منطقه را مطالعه می نمایند.
هفته نامه «صدای گلپایگان» این افتخار را دارد که از مهرماه
سال 1383 که به صورت رسمی مجوز انتشار دریافت نموده، همچون آینه ای روشن
تحولات و عوامل موثر در پیشرفت شهر را انعکاس می دهد. فراموش نکنیم که رسالت
مطبوعات آگاهی بخشی و تنویر افکارعمومی است.« تیری دژاردن» نویسنده شهیر فرانسوی در
کتاب « صد میلیون عرب» آورده است: یکی از حکومت های عربی برای آن که مردم کشورش از
وقایع جهان باخبر نشوند، از ورود روزنامه های باطله عربی به منظور استفاده مغازه
دارانی که کالای خود را در آن می پیچند، جلوگیری می کند و به جای آن از بلژیک
روزنامه باطله می خرد. این کشور سالی چندهزار تن روزنامه باطله غیر عربی در فهرست
واردات خود دارد تا چشم و گوش مردمش به حقایق جهان آشنا نگردد. ولی همان مردمی که
گمان می رفت چشم و گوش شان بسته مانده، نخستین جنبش موسوم به « بهار عربی» را علم
کردند که منجربه سرنگونی بن علی شد.
ضمن عرض تبریک به دست اندرکاران هفته
نامه « صدای گلپایگان» شایسته است فرازی از دیدگاه فرزند ایران و مسیح لبنان امام
موسی صدر را که در مراسم هفتمین روز ترور «کامل مروه» روزنامه نگار لبنانی بیان
نمود، متذکر گردم: مطبوعات محرابی است برای پرستش خدا و خدمت به انسان ها، این عرصه
از مهمترین و حساس ترین میدان های جهاد است، زیرا افکار عمومی را شکل می دهد، فرهنگ
آفرین است، خوراک روح را فراهم می سازد، مراحل جدید تکامل معنوی را پی می نهد،
عواطف مردم را پیراسته می گرداند و آنها را به نیکی و رهایی رهنمون می سازد و... .
به این ترتیب، خدمتگزار جامعه، فرد، انسانیت و نهایتا از ارکان کرامت بخشیدن به
انسان است.در پایان با مولوی بزرگ هم صدا می شویم که
:
اقتضای جان
چو ای دل آگهی است هر که آگه تر بود، جانش قوی است