دکتر ابراهیم جعفری
فرهنگی
دکتر ابراهیم جعفری
فرهنگیگلپایگان و توسعه پایدار
دکتر ابراهیم جعفری
گلپایگان و توسعه پایدار
از دغدغه‌های دکتر روزی‌طلب تا امروز
ای همه هستی زتو پیدا شده خاک ضعیف از تو توانا شده
آنچه تغیر نپذیرد تویی وانکه نمرده است و نمیرد تویی
هرکه نه گویای تو خاموش به هرچه نه یاد تو فراموش به
یار شو ای مونس غمخوارگان چاره کن ای چاره بیچارگان
دکتر محمدحسن روزی‌طلب پس از اتمام تحصیلات
در آمریکا و مراجعت به ایران از سال ۱۳۵۹ تا ۱۳۶۲ ریاست اداره کشاورزی گلپایگان را
بر عهده داشت.
او چهره ای دلسوز ، دانشمندی متعهد و مسئول طرح احیاء دشت شمال
گلپایگان بود.هرگاه بر حسب اتفاق با اینجانب که در همان مقطع زمانی افتخار
خدمتگزاری در جهاد سازندگی را داشتم، در مناطق روستایی جلگه و روستاهای اطراف گوگد
مواجه می‌شد، با مشاهده خاک‌برداری جهت تهیه آجر در کوره‌های آجرپزی، با حسرت و آهی
برآمده از دل مانند پدری که برای سرنوشت فرزندش نگران است ،از نابودی خاک حاصلخیز
گلپایگان دردمندانه شکایت می‌کرد؛ زیرا می دانست که برای تشکیل یک سانتیمتر خاک در
منطقه خشکی نظیر ایران حدود ۲۰۰ الی ۳۰۰ سال زمان نیاز است .
دست بر قضا پس از
ادغام وزارت‌خانه‌های جهاد سازندگی و کشاورزی با نام" وزارت جهاد کشاورزی" پس از ۲۰
سال، توفیق همکاری در سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی را با ایشان پیدا
نمودم.فرصت را مغتنم شمرده، هر از چندی با یکدیگر
خاطرات سالهای آغازین انقلاب را در عرصه سازندگی و کشاورزی گلپایگان مرور
می‌کنیم.
ذکر این مطلب را طلیعه ای به مناسبت فرا رسیدن هفته منابع
طبیعی قرار دادم.
هفته منابع طبیعی در هر سال فرصتی را فراهم
می سازد تا افکار عمومی جامعه به سرمایه های حیاتی و منابع تجدید شونده مانند جنگل
، مرتع، خاک و آب و .... توجهی مضاعف داشته باشند.
مطالعات توسعه در سیر تطور
خود و پس از پشت سرگذاردن چند دهه تجربه سرانجام به آنجا ختم شد که اندیشمندان دنیا
به این نتیجه رسیدند : بدون حفاظت از منابع طبیعی و محیط زیست حرکت در مسیر توسعه
امکان پذیر نیست . به عبارت دیگر از دهه ۱۹۷۰ به این سو نگرش غالب در تمام محافل
این بودکه زمین و آنچه در آن است میراثی نیست که از گذشتگان به ارث برده باشیم،
بلکه امانتی است که آیندگان در اختیار ما قرار داده اند.
از نظرآنها توسعه به
شرطی مطلوب است که مخرب منابع پایه و سرمایه های طبیعی نباشد. و برهمین اساس توسعه
پایدار(Sustainable Development)به عنوان تنها گزینه قابل قبول برای پیشرفت و تکامل
جوامع مطرح شد.
تا قبل از آن رابطه انسان و طبیعت نادیده گرفته می شد و انسان
هنوز به مثابه بخشی از طبیعت انگاشته نمی شد. کنفرانس استکهلم (۱۹۷۲) را می توان به
عنوان یکی از مراحل تکاملی این روند قلمداد نمود که به دلیل دید جامع و همه سو نگر
آن در باره طبیعت، نقش غیر قابل انکاری در آگاه سازی جهانیان در باره لزوم حفظ
منابع طبیعی و محیط زیست ایفا نمود.
در سال ۱۹۸۴ سازمان ملل متحد گروه مستقل ۲۲
نفری از کشورهای عضو را در کمیسیونی به رهبری برانت لند تشکیل داد تا راهبردهای
دراز مدت را در این زمینه مشخص سازد. این گروه در گزارشی تحت عنوان آینده مشترک ما
همگان را به کوششی هماهنگ و ایجاد ارزش های رفتاری نوین در تمام سطوح و در جهت
منافع تمامی افراد فراخواند.
در این گزارش توسعه پایدار کلید حل مشکلات کنونی
معرفی گردیده و تعریف آن را اینگونه ارائه داد: توسعه ای که به برآوردن نیازهای نسل
حاضر به نحوی می پردازد که توانمندی نسلهای آتی را در برآوردن نیازهای خود به خطر
نمی اندازد.
بیست سال پس از کنفرانس استکهلم جهان در ماه ژوئن ۱۹۹۲ شاهد برگزاری
اجلاس بزرگی در شهر ریودوژانیرو پایتخت کشور برزیل با عنوان سران زمین بود که در آن
هیات های نمایندگی قریب به ۱۸۰ کشور جهان مشتمل بر روسای دولت ها، مقامات بلند پایه
، محققان و کارشناسان شرکت نمودند.
چگونگی انتقال از وضع ناپایدار و خطرناک
توسعه ناموزون به اقتصادی دوام پذیر و سازگار با طبیعت محور اصلی کنفرانس ریو
بود.
برگزاری این اجلاس پیروزی بزرگی برای علاقمندان به منابع طبیعی و محیط زیست
بود زیرا تاکنون سازمان ملل اجلاسی به این اهمیت برگزار نکرده بود و سابقه نداشت که
تمام رهبران جهان در یک زمان زیر یک سقف جمع شوند و در مورد موضوع واحدی تصمیم
بگیرند. در این اجلاس نماینده جمهوری اسلامی ایران مرحوم دکتر حسن حبیبی معاون اول
وقت ریاست جمهوری بود
مهمترین تصمیماتی که در اجلاس گرفته شد، عبارت بود از:
قرارداد مربوط به تغییر آب و هوای کره زمین، قرارداد مربوط به حفظ و تنوع و
گوناگونی حیات، منشور زمین (Earth chartel) و دستورالعمل 21 (Agenda 21) که در واقع
یک برنامه عمل برای قرن بیست و یکم است. توافقاتی نیز در مورد جنگل ها، نهادهای بین
المللی ، تامین مالی هزینه های لازم برای حفظ محیط زیست و .... به عمل آمد. در
اعلامیه ریو بر دو اصل زیر تاکید شده است:
الف : انسان ها موضوع اصلی توسعه هستند.
برخورداری از سلامت و توانایی های جسمی و روحی در زمره حقوق انسان ها در انطباق با
طبیعت است.
ب : حق توسعه باید مشروط بر این باشد که نیاز نسل کنونی و آینده با
توجه به توسعه و محیط زیست، بطور عادلانه رعایت شود.
۱۰ سال بعد در سال ۲۰۰۲
کنفرانس ژوهانسبورگ در آفریقای جنوبی بر مصوبات اجلاسیه ریودوژانیرو تاکید نمود و
از اینکه پیشرفت قابل ملاحظه ای در جهت اجرای مصوبات آن کنفرانس بین المللی به عمل
نیامده است ، ابراز تاسف کرد.
در بیستمین سال پس از نشست تاریخی
ریودوژانیرو(۱۹۹۲) و چهلمین سال پس از اجلاس استکهلم (۱۹۷۲) ، کنفرانس ریو +20 با
حضور بیش از ۴۰۰۰۰ شرکت کننده از دولت ها ، سازمان های بین المللی ، موسسه های
تجاری و جامعه ی مدنی و نیز بیش از پنجاه رییس کشور ونزدیک به پانصد وزیر بار دیگر
در شهر ریو دوژانیرو از ۲۰تا ۲۲ ژوئن سال ۲۰۱۲ برگزار شد.
دراجلاس ریو +۲۰به
تفصیل در رابطه با "اقتصاد سبز در زمینه ی توسعه ی پایدار " ، "کاهش فقر" و "چار
چوبی نهاد یافته برای توسعه ی پایدار" بحث و مذاکره به عمل آمد و در سند نهایی تحت
عنوان "آینده ای که ما میخواهیم" مورد تاکید قرار گرفت.
در پایان این سند آمده
است که "ریشه کن ساختن فقر بزرگ ترین چالشی است که جهان امروز با آن دست به گریبان
است."
با یادآوری پیشینه رویکرد جامعه جهانی به توسعه
پایدار ،به صورت اشاره گلپایگان را در ترازوی نقد و بررسی قرار می
دهیم.
طبیعت زیبا، هوای لطیف و پاک، خاک
حاصلخیز، ارتفاع مناسب از سطح دریا، جلگه‌ای بودن گلپایگان و ... دارای چنان
جاذبه‌ای است که همشهریان دور از وطن را همچون مغناطیسی نیرومند به سوی خود
می‌کشاند.
امروز از گوشه وکنار شنیده می‌شود که این نعمت‌های خداوند در شهر و
روستاها، دستخوش هجوم کارخانه‌های صنعتی، ساخت و سازهای بی رویه،تبدیل زمین های
زراعی و باغات به مناطق مسکونی، چراهای بیش از ظرفیت مراتع در برخی نقاط و ... قرار
می گیرد.
گلپایگان شهر صنوبرهای سر به فلک کشیده و مهد غذاها و محصولات لبنی
سالم تا چندی پیش تجلی دهنده توسعه پایدار بود، اما امروز آژیر خطر به صدا درآمده
است.
از این رو بر همه علاقمندان و کسانی که به محیط زیست سالم این منطقه
می‌اندیشند، فرض است تا با آگاه سازی مردم و هشدار به مسئولین دین خود را نسبت به
نسلهای حال و آینده ادا کنند.
اگر چه در عرصه منابع طبیعی شاهد فرسایش خاک ،آب،
جنگل ،مرتع و....می باشیم که هر کدام جایگاه برجسته و فوق العاده اقتصادی دارند
،اما در پایان به عنوان مشت نمونه خروار ارزش یک درخت را برای مخاطبان گرانقدر
خاطرنشان می سازم.برای اینکه اهمیت حیاتی
درخت را به نحو کامل احساس نمائیم ، نتایج تحقیق یک استاد دانشگاه کلکته هندوستان
را می آوریم. این دانشمند مشخص نموده که اگر عمر متوسط یک درخت را ۵۰ سال فرض
نمائیم، ارزش مادی یک درخت به قرار زیر خواهد بود:
1- تولید اکسیژن ۳۱۲۶۰ دلار
2-کنترل آلودگی هوا ۶۲۰۰۰ دلار
3- افزایش رطوبت هوا ۳۶۶۰۰ دلار
4- کنترل فرسایش و حفظ حاصلخیزی خاک ۳۰۲۶۰ دلار
5- ایجاد آشیانه و پناهگاه برای حیوانات ۳۱۲۶۰ دلار
که در مجموع ۱۹۶۲۶۰ دلار خواهد بود. بدین ترتیب ارزش تنها یک درخت به عنوان مکمل زیست بوم انسان حدود ۲۰۰ هزار دلار برآورد شده است.با این وصف وقتی با اره برقی در یک شب صدها درخت قطع گردیده و از جنگل جدا می شود ،زیان وخسارت های آن بر همه آشکار می گردد.در اهمیت جنگل همین بس که یکی از دانشگاه های معروف جهان شعار خود را " نابودی جنگل، نابودی تمدن " قرار داده است.
جمله ذرات زمین و آسمان با تو
می‌گویند روزان و شبان
ما سمیعیم و بصیریم و هشیم با شما نامحرمان ما
ناخوشیم