اهمیت صنعت چاپ و نقش آن در تحولات جهان

 ورود چاپخانه به هر جامعه ای، نشانه رشد و تحول اجتماعی است. صنعت چاپ از نگاه اندیشمندان پس از چرخ، دومین اختراع بشر می باشد که زندگی انسان ها را دستخوش تغییرات بنیادی قرار داده است. در اهمیت چاپ همین بس که از نظر آنان کاغذ در رده یازده و اینترنت در رده دوازدهم قرار گرفته است.
 بر همین اساس شورای عالی انقلاب فرهنگی روز ۱۱ شهریور را به عنوان روز ملی صنعت چاپ نام نهاده است.

 اختراع چاپ‌ با افزایش اطلاعات و جلوگیری از زوال آن، انباشت دانش را تسهیل کرد و با آگاه کردن خوانندگان از وجود روایت ها و تفسیرهای گوناگون، به جای مطلق اندیشی، نسبی اندیشیدن را تثبیت کرد.
 درگیر نمودن بیشتر سرمایه گذارها در فرآیند اشاعه دانش، یکی از دستاوردهای صنعت چاپ بود؛ از جمله این که تبلیغات اقتصادی ( آگهی ها ) و سیاسی ( پروپاگاندا ) را بیش از پیش تقویت کرد.
 علاوه بر آن ساختار اشتغال را در شهرهای اروپایی تغییر داد. مدیران و کارگران چاپخانه ها، خود گروه تازه ای از صنعت گران و کارگران فنی را تشکیل دادند که سواد برای آنان ضرورتی تام داشت. در همان حال رشد انفجاری تعداد کتاب ها به طور طبیعی موجب جهشی چشم گیر در شمار کتاب فروشی ها و کتاب داران شد.

 با فراگیر شدن صنعت چاپ نویسندگی، ویراستاری، رُمان نویسی به عنوان یک ژانر ادبی،  ارسال و مراسلات پُستی، ارتباطات و ... جهان گستر شد و نقطه عطفی در زندگی بشر به وجود آمد.

 بی جهت نیست که یکی اندیشمندان سیر تغییرات فرهنگی ناشی از اختراع چاپ را که همپای انقلاب صنعتی طی گردیده، #انقلاب_مستمر " نام نهاده است.

 #مارشال مکلوهان صاحب نظر ارتباطات عامل اساسی تحولات اجتماعی را نظام های ارتباطی و نوع رسانه در انتقال پیام دانسته و بنای اساسی نظریه خود را در یک جمله بیان می کند: " رسانه پیام است".
 او در تقسیم بندی تاریخ از منظر ارتباطات به کهکشان های شفاهی، گوتنبرگ و الکترونیک، تاکید می نماید که چاپ حس بینایی را نسبت به سایر حواس افزایش داد و از این طریق با تمرکز بخشیدن ذهن خوانندگان به مطالب چاپ شده و فعال نمودن آن، تفکر و اندیشیدن را در میان مردم گسترده و نهادینه ساخت. در همان حال درگیر شدن اذهان با آنچه که مطالعه می کردند، عقل گرایی و ملی گرایی را جایگزین تفکر جادویی و قبیله ای نمود.

مک لوهان فردگرایی و اصلاحات مذهبی را نیز از دستاوردهای چاپ و فنون کتابت می داند. اصلاحات مذهبی در غرب که تضعیفِ اقتدار و انحصار کلیسا را در پی داشت، محصول چاپ و تکثیر وسیع نسخه های کتاب مقدس و منابع علمی یا به عبارتی چند منبعی شدن معرفت بشری و دسترسی آسان مردم به آن ها بود. این صاحب نظر ارتباطی اذعان می کند که چاپ و برتری حس بینایی، درک انسان را از جهان متحول ساخت و به ظهور و تکامل فرهنگ و جامعه مدرن انجامید.

 مک لوهان بر این باور است که اگر انسان از نظام ارتباط شفاهی و گفتاری که حس غالب در آن شنوایی بود، وارد نظام ارتباط مکتوب و چاپی و سلطه حس بینایی نمی شد، فرهنگ و تمدن به معنای امروزی شکل نمی گرفت.

متاسفانه چاپخانه داران ایران که از زمان تاسیس دارالفنون تا کنون در خط مقدم نشر  فرهنگ و معارف قرار دارند، اولین صنفی هستند که لبه تیز تحریم های ظالمانه گریبان آنان را گرفت و با مشکلات طاقت فرسای کمبود کاغذ، مرّکب، الکل و ... مواجه گردیده اند که امید داریم با قدر دانستن حرفه خود، از این مرحله سخت و دشوار عبور نموده و همچنان خدمتگزار جامعه باشند.

 خدای بزرگ را شاکریم که ردپای صنعت چاپ و نشر در میان گلپایگانی ها و خوانساری ها نیز مشهود است.
اگر به کتاب فروشی های مقابل دانشگاه تهران و یا نمایشگاه های سالیانه کتاب مراجعه کنیم، مشاهده می نماییم که ناشرانی از این دو شهرستان، سهمی از ترویج فرهنگ را به خود اختصاص داده اند.

در شهرستان گلپایگان دو تن از چاپخانه داران پیشگام؛ مرحوم #حاجنجفعلیملکی و مرحوم #حاجمحسنناطقی_نژاد ، با خدمات خود در پیشبرد فرهنگ اثرگذار بودند که جا دارد یاد و نام شان را گرامی بداریم.

 اینجانب که در رابطه با چاپ عملکرد جهاد سازندگی ( سابق ) در سال های اول پس از پیروزی انقلاب با #زنده یادحاج محسن ناطقی_نژاد مدیر سابق چاپخانه هنر در گلپایگان و چاپ گلشهر در تهران، تعامل بیشتری داشتم، متانت، ادب، صبوری، قانون مداری و مردم داریِ این چهره فرهیخته را هرگز فراموش نمی کنم. تصویر بالای متن نیز تداعی کننده خدمات فراموش نشدنی ایشان در جهت ترویج معارف است.

اگرچه در زادگاه ما چاپخانه ها با ظرفیت های مناسب، پاسخگوی مطالبات مردم هستند؛ اما توسعه فرهنگی، امکاناتی نظیر لیتوگرافی و ... را به منظور انتشار هفته نامه یا ...الزام آور می سازد که امیدواریم با مساعدت مسئولان و تلاش صنف چاپخانه داران عزیز فراهم گردد.