همپوشانی های ریاضیات و ارتباطات*

*همپوشانی های ریاضیات و ارتباطات* 

 *به بهانه روز جهانی زنان در ریاضیات* 

 اتحادیه بین المللی انجمن های ریاضی جهان ۱۲ می ( ۲۲ اردیبهشت ماه ) هر سال را که سالروز تولد زنده یاد *پروفسور مریم میرزاخانی* می باشد، به عنوان *" روز جهانی زنان در ریاضیات "* نامگذاری نموده است.

  تقارن سالروز تولد ایشان ( ۲۲ اردیبهشت ماه ) با *پدر علوم ارتباطات دکتر کاظم معتمدنژاد ( ۲۱ اردیبهشت ماه )* ، این ذهنیت را در من تداعی کرد که دو مقوله *ارتباطات و ریاضیات* *چه وجوه اشتراک و همپوشانی هایی در سطح جامعه می توانند با یکدیگر داشته باشند تا گره گشایی کنند؟* 

  *ویژگی بارز و برجسته دانش ریاضی شکوفا سازی خرد و عقلانیت، تکیه بر منطق و استدلال، گریز از سطحی نگری، و در یک کلام فهم و درک عمیق مسائل است که در سایه صبوری و شکیبایی به دست می آید و میرزاخانی در آن سرآمد بود.* 

 *راجر بیکن* فیلسوف انگلیسی در سال ۱۲۶۷ میلادی در پاسخ این سوال که " چرا باید ریاضی بخوانیم؟ گفته است: " *کسی که ریاضیات نمی داند، نمی تواند چیزی از بقیه علوم و هر آنچه در این جهان است، بفهمد. او به جهالت خودش پی نمی برد و در پیِ چاره جویی نیز بر نمی آید. "* 

  هر گاه یادگیری هر مفهومی با درک و فهم صحیح آن همراه باشد، علاوه بر احساس رضایت و لذت وصف­ ناپذیر، سبب توان برقراری ارتباط بین مفاهیم مختلف می­ شود. 

  فهم ریاضی علاوه بر آموزش صحیح، نیاز به تأمل و تفکر درونی دارد؛ از این رو باید به هر دانش پژوه ریاضی آموزش داده شود که روی مفاهیم تفکر کند و آن را به مباحثه بگذارد. باید به آنان یاد داد که به جای حفظ کردن، مفاهیم ریاضی را بفهمند تا بتوانند به خوبی استدلال کنند و راه­ حل­ هایی را که به نظرشان می­ رسد، بدون ترس از قضاوت دیگران ارائه دهند.

 *از سوی دیگر " گفت و گو " که بنیادی ترین کُنش ارتباطی در همه جوامع به شمار می رود، بر  صبوری، گوش دادن، استدلال و منطق متکی است که اگر در جامعه نهادینه شود، راه گشای حل  مشکلات و رفع معضلات خواهد بود؛ زیرا به تعبیر سقراط:  "گفت و گو به منزله یک قابله، به وجود آورنده  خرد جمعی است."* 

به نظر اغلب صاحب نظران یکی از آسیب های جدی اجتماعی کشور ما *فقدان " گفت و گو"* در سطوح مختلف جامعه است که علاوه بر سوءتفاهم و رواج بی اعتمادی، محروم شدن از اشتراک های فکری در مسیر توسعه پایدار، پیامد دردناک آن به شمار می رود.

 *با توجه به موارد بالا، این سوال در ذهن بنده شکل گرفت که آیا نمی توان برهان و استدلال در کلاس های ریاضی را به کانون خانواده و جامعه تسری داد؟* اگر دانش آموزان با منطق، دلیل و استناد مانوس شوند، آیا نمی توانند این رویکرد را در زندگی روزمره به کار برده و بحث ها و جدل هایی را که به یک جانبه نگری، سوء تفاهم و بی اخلاقی منتهی می گردد، به گفت و گو که متضمن تفاهم و همدلی است، تبدیل کنند؟

  این همان چیزی است که از آن با عنوان

 " *وظیفه اجتماعی آموزش علوم* " یاد می‌شود.

بچه‌هایی که مدرسه و دانشگاه می‌روند، قرار نیست لزوماً دانشمندان درجه یک شوند؛ اما به کار گیری عقل و خرد و نیز  « *آموزش تفکر نقادانه* » در کنار علوم دیگر به افراد کمک می‌کند تا دیگری را که طرف گفت و گوی آنان است، به رسمیت شناخته و رویکرد بهره گیری از استدلال را در خود نهادینه سازند. اگر ما بتوانیم این روحیه را در آموزش علم تقویت کنیم، به « *تحقق صلح* » نیز کمک بسیاری کرده‌ایم؛ زیرا در میان آدمیان اشتراک ها بیشتر از تمایزهاست.

 پروفسور میرزاخانی بر این اعتقاد بود که:

 *" ریاضیات زیباییِ خود را تنها به افراد صبور نشان داده و به درست فکر کردن کمک می کند."* 

 جالب این است که موفقیت یک گفت و گوی واقعی نیز در پرتو صبر و شکیبایی و دوری از تعصب امکان پذیر است.* 

 فراموش نکنیم که ریاضیات از ماهیت عینی برخوردار بوده و گفت و گو در بردارنده عناصری ذهنی نظیر صدا، آهنگ کلام، تماس چشمی، شخصیت، زبان بدن و امثال آن است؛ اما این دو قلمرو با یکدیگر  هم پوشانی هایی هم دارند. به عنوان مثال همان گونه که ریاضیات با دقت سر و کار دارد، موفقیت‌ یک سخنرانی نیز به دقت در ارائه آن متکی است. همچنان که یک استاد ریاضی نیازمند برخورداری از توان انتقال مفاهیم به مخاطبان خویش است تا بتواند ارتباط موثری با آنان‌ برقرار نماید.

 *با این وصف، کاش معلمان ریاضی می توانستند از ظرفیت این رشته در کارآمد ساختن گفت و گو در سطوح مختلف جامعه بهره برده، به افزایش کیفیت زندگی کمک کنند.* 

 *حیات طیبه پروفسور مریم میرزاخانی به عنوان " اولین زن_برنده جایزه فیلدز " با وجود کوتاه بودنش، سرشار از زیبایی و نشاط بود؛ به طوری که فهم و حل مسئله چه در ریاضی و چه در زندگی، کلید واژه آن به شمار می رفت.* 

  *سالگرد تولد دکتر معتمد نژاد* و 

 *پروفسور میرزاخانی* را گرامی داشته و به روح بلندشان شان درود می فرستیم.