طبیعت گلپایگان گنجینه گیاهان دارویی

                                             

                   طبیعت گلپایگان گنجینه گیاهان دارویی
                   
       قدرشناسی از پژوهشگر فعال گیاهان دارویی سرکار خانم دکتر آسیه قائدی 

                        نروید از زمین شاخ گیاهی              که ننوشته است بر برگش دوایی
                        به آن خاری که در صحرا فتاده          دوای درد بیماری نهاده
                        اگر لطفش قرین حال گردد              همه ادبارها اقبال گردد
                                                                                                           « نظامی»
                    
در قرن بیست و یکم تغییر و تحول های مهمی شکل گرفته و تکوین یافته است . تفکر نوین و متحول کننده حال حاضر در جهت نگرش جامع و سیستماتیک به جهان ، طبیعت و پدیده های آن است. برآیند چنین جهت گیری بازگشت به خویشتن و فطرت است. امروزه این گرایش جهان شمول بر همه ابعاد تمدن انسانی ، فن ، دانش و علوم سایه افکنده است. ارائه تفکر فازی در منطق ریاضی ، بازگشت به طبیعت برای بهره برداری هرچه بیشتر از مواهب آن مانند ساخت داروها از منابع گیاهی، روی آوری به کشاورزی ارگانیک و سرانجام مطرح ساختن تفکر «توسعه پایدار» به ویژه در منابع طبیعی و محیط زیست از جمله شواهد بارز در این راستا هستند.
   این روزها با وجود پیشرفت علم پزشکی و صنعتی شدن روال زندگی ، گرایش مردم به مصرف گیاهان دارویی بیشتر شده و طب سنتی راه خود را پیدا نموده است. بزرگ ترها خوب می دانند در روزگارانی که گیاهان دارویی ارج و منزلتی داشتند و داروهای شیمیایی هرگز وارد بدن هیچ انسانی نشده بود، کسب و کار عطارها رونق داشت و در زیر سایه این صنف ، کسانی بودند که کوه ها و کوهپایه ها را برای چیدن و برداشت گیاهان دارویی خودرو درمی نوردیدند و درآمدی داشتند. امروز نیز پس از طی شدن ده ها سال ، چرخه روزگار به سمتی حرکت کرده که داروهای گیاهی نورچشمی کسانی شده که به سلامتی شان  بیشتراهمیت می دهند.

                                    
     خوشبختانه کشور ما از نظر پوشش گیاهی و تنوع ژنتیکی دارای موقعیت ممتازی است که با رتبه ای بالا از نظر تنوع زیستی دارای ۱۱ اقلیم از ۱۴ اقلیم شناخته شده جهانی می باشد ؛ به طوری که تنوع گیاهی آن با تنوع گیاهی در قاره اروپا برابری می کند. از میان ۸۰۰۰ گونه گیاهی در ایران ، ۲۳۰۰ گونه دارای خواص دارویی ، عطری ، ادویه ای ، آرایشی و بهداشتی هستند.علاوه بر آن ۱۷۲۸ گونه از این گیاهان  تنها در سرزمین ایران رویش کرده وبه عنوان ظرفیت انحصاری سرزمین ما محسوب می شود. اگرچه با کمال تأسف از ۸ هزار گونه شناخته شده در ایران ۲۴۰۵ گونه در معرض تهدید ، ۲۰ گونه در حال انقراض و ۴۳۱ گونه آسیب پذیر معرفی شده اند..اکنون جای این سؤال باقی است که چرا باید ایران با بیش از ۸۰ میلیون جمعیت ، مصرف داروهای شیمیایی اش با جمعیت یک میلیارد و ۳۰۰ نفری کشور چین برابری کند؟ سهم ایران در مصرف دارو با منشاء گیاهی تنها ۳ درصد بوده ؛ در حالی که در چین ۷۰ تا ۸۰ درصد ، در آلمان ۷۲ درصد و در آمریکا ۴۲ درصد است. به عبارت دیگر حدود ۲۵ تا ۴۵ درصد داروهای داروخانه های اروپا و آمریکا را گیاهان دارویی تشکیل می دهد ؛ زیرا پزشکان و داروسازان این کشورها به نتیجه رسیده اند که داروهای شیمیایی دارای عوارضی مانند تداخلات ، مسمومیت ها و یا حساسیت های دارویی هستند و این امر سبب شده تا به طب سنتی روی بیاورند. در حالی که  نیاکان ما در این زمینه پیشینه درخشانی داشته و دانشمندان و مفاخر بزرگی همچون حکیم ابوعلی سینا و محمدابن زکریای رازی که تاریخ ایران و جهان اسلام به وجود آن ها می بالد و افتخار می کند، الگوهای ما در زمینه طب سنتی و بهره گیری از گیاهان دارویی به شمار می روند.

پوشش گیاهی در منطقه غربی گلپایگان

 ازنعمت های بزرگی که خداوند متعال در اختیار همشهریان قرار داده ، این است که در مراتع و ارتفاعات کوهستانی گلپایگان ، انواع گیاهان با خواص مختلف یافت می شود که دارای مصارف خوراکی ، دارویی و صنعتی می باشند ؛ به طوری که وجود ده ها گونه گیاهی ، شهرستان ما را به گنجینه ای با ارزش در دل طبیعت تبدیل کرده است. در حالی که در منطقه غرب زادگاه ما  نظیر قرغن، هنده و کوچری به طور متوسط ۲۵۰ تا ۳۰۰ میلی متر بارندگی وجود دارد ، در منطقه شرق مانند دُر و تیکن و شورچه حدود ۱۰۰ میلی متر بارندگی را شاهد هستیم. این تنوع آب و هوایی موجب تنوع گونه های مختلف گیاهی نیز شده است . حدود ۶۰ گونه گیاه دارویی شناسایی شده ، که عمده  آن ها خودرو  و برخی از آن ها دست کاشت هستند. متأسفانه روش های استخراج و کاربرد این گیاهان تاکنون به صورت مطلوب و شایسته مورد توجه کارشناسان قرار نگرفته است.

آویشن  در ارتفاعات هنده گلپایگان

اگر از منظر اقتصاد مقاومتی به این موضوع نظر بیفکنیم ، علاوه بر تولید ثروت و اشتغال ، با توجه به کاهش بارندگی ها و اُفت سفره های زیرزمینی  ، گیاهان دارویی به دلیل مقاومت در برابر کم آبی ، بهترین گزینه به شمار می رود. بنابرین کشت و گسترش گیاهان دارویی را می توان یکی از موارد روشن و برجسته  شعار سال مطرح شده از سوی مقام معظم رهبری « اقتصاد مقاومتی ، اقدام و عمل » در نظر گرفت.
گیاهان دارویی به عنوان بخشی از اقتصاد کشور ، متکی به اقلیم ، ذخائز ژنتیکی ، دانش بومی ، تاریخچه کهن طب سنتی ایران زمین و در عین حال در تعامل با فن آوری روز جهان است که با فعالیت بیشتر مردم این سرزمین در نقاط مختلف شهری و روستایی مرتبط بوده و به دلیل برخورداری از سود بالا  در صورت ایجاد زیربناهای لازم ، می تواند برای سرمایه گذاران و کارآفرینان دارای جاذبه باشد. اقتصاد مقاومتی ، اقتصادی درون زا و برون گراست که از مسیر شرکت های دانش بنیان و پارک های علم و فن آوری عبور می کند.

          
                                              گیاهان داروئی منطقه گلپایگان

اگر بپذیریم که کاربردی نمودن دانش و استفاده مؤثرتر از آن در گسترش ظرفیت ها و ارتقاء درجه بهره برداری از منابع ، تحقق یک «اقتصاد دانش بنیان» را ممکن می سازد ، نقش شرکت های دانش بنیان در این چارچوب قابل تعریف است. طبق تعریف سازمان همکاری های اقتصادی و توسعه ( OECD  )  ، شرکت های دانش بنیان به آن دسته از گروه های انسانی تحصیل کرده در مراکز علمی و  پژوهشی که توانسته باشند علاوه بر یادگیری علوم نظری و تئوری های علمی ، روش های تبدیل علوم را فراگرفته ، فعالیت های درآمدزا و تولیدکننده ی ارزش را به همراه داشته باشند ، اطلاق می گردد. درواقع شرکت های دانش بنیان حلقه واسطه بین ایده و تکنولوژی هستند که می توانند ایده ها را در مسیر رسیدن به فن آوری هدایت کنند. در حال حاضر بیش از ۹۵ شرکت دانش بنیان در حوزه گیاهان دارویی و فرآورده های طبیعی طب سنتی فعالیت می کنند.

 

 بنا به گفته مهندس علی ابراهیمی مشاور و نماینده معاونت علمی و فن آوری ریاست جمهوری ، ظرفیت بالقوه ایران در تنوع گیاهی و تولید ۶۰۰ محصول دانش بنیان در حوزه گیاهان دارویی و طبیعی گواه صادقی بر توانمندی کشور در استفاده از این صنعت برای رسیدن به «اقتصاد دانش بنیان» می باشد. اکنون که با عنایات خداوند متعال شهرستان گلپایگان از وجود چند دانشگاه و مرکز آموزش عالی  برخوردار است ، جا دارد  دولت و مردم با سرمایه گذاری در این زمینه و مطالعه و تحقیق در رابطه با گیاهان دارویی مناطق مختلف گلپایگان ، زمینه تجاری سازی در این حوزه را فراهم سازند.
 در پایان فعالیت پژوهشگر جوانی را بازخوانی می کنم که با عشق و علاقه ای وصف ناپذیر ،  در عرصه مراتع و کوه پایه های گلپایگان برای دستیابی به گیاهان دارویی ، حضور یافته و از به هم پیوستگی و فرمولاسیون حدود ۴۰ گونه از گیاهان داروییِ بومی ، ترکیب هایی برای مقابله با دیابت ، چربی خون و فشار خون و ... به وجود آورده است. سرکار خانم دکتر " آسیه قائدی"  دانش آموخته رشته شیمی دارویی از دانشگاه تهران  دارای ۵ مقاله علمی ISI  بوده و همچنان در حال تحقیق و بررسی بر روی فرمولاسیون گیاهان دارویی در مرکز تحقیقات علوم دارویی می باشد.                       

دکتر قائدی با عزیمت به مراتع منطقه عربستان بخصوص روستای « دُر» و نیز« حسن حافظ » و « رکابدار »  استعدادهای گیاهی این مناطق را شناسایی کرده و مورد مطالعه قرار داده است که حاصل آن استخراجِ  بید ، کبار ، بابونه ، بومادران ، کاسنی ، شیرین بیان ، آویشن ، گزنه ، خارخاسک ، خاکشیر ، کرفس کوهی ، گل گاوزبان ، رازیانه ، گل ختمی ، ریواس ، موسیر ، کتیرا و سبزی کوهی  و ... بوده است.امیدوارم که ایشان با استمرار مجاهدت علمی خود ، گام های بلندتری برای خدمت به مردم و بخصوص همشهریان برداشته و یافته های پژوهشی و ایده های علمی خود را فراگیر سازد. توفیق همه طالبان معرفت و این چهره علمی را از خداوند متعال مسئلت می نماییم.
                                          
                        ما زنده به آنیم که آرام نگیریم        موجیم که آسودگی ما عدم ماست