فوتبال زبان مشترک ملت ها

* فوتبال زبان مشترک ملت ها* 

 * به مناسبت پایان مسابقات فوتبال ۲۰۲۳ جام ملت های آسیا* 

 ابراهیم جعفری

 دهکده جهانی

@dehkade_jahan

 اگرچه شکست تیم ملی فوتبال ایران از قطر و عدم راهیابی به فینال جام ملت های آسیا ذائقه ها را تلخ کرد؛ اما میخکوب شدن اغلب هم وطنان پای تلویزیون و ابراز احساسات آنان با مشاهده مسابقه های فوتبال این قاره کهن، بار دیگر اهمیت فوتبال را به عنوان یک موضوع علمی آشکار ساخت.

 فوتبال در عصر کنونی به *«زبان مشترک جهانیان»* تبدیل شده؛ به گونه ای که می توان گفت جام جهانی فوتبال و جام های قاره ای بی رقیب ترین و پربیننده ترین صحنه ها هستند. 

 *ملت ها دریافته آند که در دنیای جدید روح جمعی آنان با فوتبال می تواند پرواز کند.* 

کارکرد فوتبال در روزگار ما زمانی روشن تر خواهد شد که در نظر داشته باشیم *فردگرایی* در *گفتمان مدرنیته* کانونی ترین مفهومی است که در آن شادی و غم تقسیم نمی شود. 

 بازی فوتبال در روند تاریخی خود، به مثابه استوارترین، گسترده ترین و عمیق ترین امکان بروز عاطفه های جمعی در دنیای مدرن ظهور کرده است.

 *عاطفه ورزی نظیر عقلانیت، گرایش به هنر و... یکی از نیازهای جداناشدنی انسان بوده و خواهد بود و اثرگذاری عمیق و ماندگار دارد؛ ضمن این که بروز عواطف میان اقشار گوناگون به خاطره جمعی ملت ها تبدیل می شود.* 

با این وصف این رشته ورزشی قادر است *فردگرایی منفعت طلبانه را به آرمانگرایی جمعی ملی تغییر دهد* و تمرین خوبی برای همبستگی و روابط متقابل مردم با یکدیگر باشد.

 * از سوی دیگر فوتبال بازتاب دهنده هویت ها و فرهنگ های محلی، منطقه ای و ملی است.* به عنوان مثال اگر فوتبال آلمانی ها سخت کوش، مقاوم و آهنگ منطقی واحدی دارد، برخاسته از نهادینه شدن فرهنگ شکیبایی، قانون گرایی و نظم آن کشور است. و یا در اسپانیا فوتبال ابزاری برای به رخ کشیدن هویت های محلی در چارچوب و زمینه سیاسی آن جامعه می باشد. 

علاوه بر موارد بالا، از نوع فوتبال بازی کردن تیم ملی یک کشور می توان تقریباً فهمید که مردمانش چگونه زندگی می کنند. *به همین دلیل جامعه شناسان ورزشی، فوتبال را بخشی از فرهنگ یک جامعه می دانند.* 

 تشکیل *«دنیایی صلح آمیز»* از طریق رقابت دوستانه، مهم ترین وجه تورنمنت های بین المللی است. بازیکنان کشورها در این میدان ها ضمن رقابت با یکدیگر، تلاش می کنند تا تفاهم، دوستی و باهم بودن را برجسته سازند. *به عبارتی جام جهانی فوتبال و نیز جام های قاره ای زبانی برای گفت و گوی میان فرهنگ ها است؛ گفت و گویی که طی آن بتوان از طریق نشانه ها و بر اساس قواعد اخلاقی و انسانی، ضمن ارتقای شایستگی های خود، ارزش های والا و مشترک را افزایش داد.* 

 *آلبرکامو* نویسنده و فیلسوف مشهور قرن بیستم در جایی گفته بود *تمام آنچه را از اخلاق و تعهد گرفته ام، مدیون فوتبال هستم.* او با درس آموزی از این بازی محبوب، اعتقاد داشت ارزش های ساده در زمین چمن  فرصت خوبی برای تعالی انسان هاست؛ به گونه ای که می توان ادعا کرد *اگر فوتبال امری اخلاقی نبود، نمی توانست جهان شمول شود.* 

  انسان ها در هر نقطه عالم که زندگی می کنند، با فوتبال به یکدیگر نزدیک می شوند و هیچ زبانی تا کنون نتوانسته است چنین پیوندی به وجود آورد.

وقتی صحبت از توپ چرمی می شود، کارگران با کارفرمایان همزبان می شوند و بین بورس بازان وال استریت در قلب آمریکا و گرسنگان قاره سیاه تفاوتی وجود ندارد.

  هنگام تشرف اینجانب به حج عمره در سال های ۱۳۷۵ و ۱۳۸۰ که مقارن با برگزاری جام فوتبال ملت های آسیا و مسابقات مقدماتی جام هفدهم جهانی بود، در مکه و مدینه و حتی روستاهای این دو شهر، هرگاه صحبتی با مردم کوچه و بازار، رانندگان تاکسی و ... به میان می آمد، همواره سخن از فوتبال ایران بود و با شوقی وصف ناپذیر از یکایک فوتبالیست های ایران به نیکی یاد می کردند. *در واقع رشته وصل ما با آنان فوتبال بود.* 

 بازی فوتبال خشونت نهفته در ذهن و ضمیر انسان امروزی را *به نوعی رقابت  فرهنگی، آرام و مدیریت شده تبدیل می کند.* علاوه بر آن، *بیان کننده شکلی از یاری گری در جامعه امروز است.* به زبانی دیگر *فوتبال امکان تلاش سازمان یافته و جمعی را برای تبدیل تضادها به شکلی از تعاون فراهم می سازد.* 

 در جام فوتبال ۲۰۲۳ ملت های آسیا در قطر هم درس هایی نهفته است که به دو مورد متضاد آز آن ها اشاره می کنم.

 * شایسته از سرمربی تیم ملی فوتبال ژاپن توسط امیر قلعه نوعی بعد از پیروزی ایران و عذرخواهی ایشان از مردم و قبول مسئولیت شکست از قطر ستایش برانگیز بود؛ اما متاسفانه بی حرمتی بازیکنان و تماشاگران قطری به ایرانیان که به عصبانیت مهدی طارمی منتهی شد، نشانگر آن است که هنوز روح فوتبال در کالبد آنان دمیده نشده است.* 

 *ضمن تقدیر از تلاش فوتبالیست های ایران، امید است با الهام از مکتب فوتبال فقط در اندیشه بُرد و باخت نباشیم و به مدد آن انسانیت و اخلاق را اعتلا بخشیم.*