روز جهانی رادیو؛ بزرگداشت یک قرن اطلاع‌رسانی، سرگرمی و آموزش*

* روز جهانی رادیو؛ بزرگداشت یک قرن اطلاع‌رسانی، سرگرمی و آموزش* 

 _ ابراهیم جعفری_ 

 _ دهکده جهانی_ 

 _@dehkade_jahan_ 

 سیزدهم فوریه هر سال میلادی ( ۲۴ بهمن ) *روز جهانی رادیو* است.

سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد؛ *یونسکو* در سال ۲۰۱۱ طی سی‌ و ششمین نشست عمومی خود، ۱۳ فوریه را به عنوان روز جهانی رادیو اعلام کرد و مجمع عمومی سازمان ملل متحد نیز در شصت و هفتمین نشست در سال ۲۰۱۲، آن را تصویب کرد. دلیل اش هم این بود که سیزدهم فوریه، سالگرد تأسیس رادیوی ملل متحد در سال ۱۹۴۶ می باشد.

 *شعار روز جهانی رادیو در سال ۲۰۲۴، « یک قرن اطلاع‌رسانی، سرگرمی و آموزش» است.* 

 از یاد نبریم که رادیو بستری برای *گفت و گوی آزاد و دموکراتیک* است؛ زیرا فضایی را برای انعکاس دیدگاه ها و نگرش های تمام قومیت ها و فرهنگ های جوامع گوناگون جهانی فراهم می سازد. 

 *بر این اساس رادیو همچنان یکی از رسانه های مورد اعتماد در جهان است؛ زیرا هیچ وسیله ارتباط جمعی به اندازه آن در جذب مخاطب موفق نبوده است.* 

رادیو در جنگ‌های داخلی، خارجی و سایر بحران ها در سرتاسر جهان که مورد توجه سازمان ملل قرار دارند، سریع‌ترین ابزار اطلاعاتی است که حتی با یک باتری ساده نیز می‌تواند کار کند. به عنوان نمونه تنها ابزار اطلاع یابی آوارگان غزه رادیو می باشد.

 اولین کاربردهای رادیو، ارسال پیام ها برای ناوگان‌های دریایی، به صورت تلگراف با استفاده از کُد مورس بین کشتی‌ها و زمین بود و اولین استفاده کنندگان تفنگداران و ناوهای دریایی ژاپن و روسیه در طول جنگ تسوشیما (یکی از نبردهای دریایی میان روسیه و ژاپن که تلگراف بی سیم در آن نقشی حیاتی داشت) در سال ۱۹۰۵ میلادی بوده اند.

از رادیو برای انتقال دستورها و ارتباط بین نیروی ارتش و نیروی‌های دریایی در جنگ جهانی اول نیز بهره برداری شد. آلمانی‌ها از ارتباط رادیویی برای ارسال پیام‌های سیاسی؛ زمانی که کابل‌های زیر دریا توسط بریتانیایی‌ها قطع می‌شد، استفاده می‌کردند. 

 در طول جنگ جهانی دوم رادیو با توانایی که داشت، توانست اخبار مربوط به رویدادهای داغ و ناگهانی را بیش از هر رسانه دیگر، پخش کند. در همین دوره اصطلاح *«اخبار فوری»* ابداع شد؛ *اخباری که در آن زمان، تنها رادیو قادر به انتشارش بود.* 

با این وصف رادیو هنوز وسیله ارتباطی پویا و تعامل برانگیزی است که خود را با *تغییرات قرن ۲۱* سازگار نموده و راه‌های جدیدی را در قالب هایی مانند *پادکست* برای مشارکت ارائه می‌نماید. این رسانه علاوه بر اطلاع‌رسانی، نقش ارتباطی موثری را بین مردم و مقامات مسئول ایفا می‌کند؛ به همین دلیل، یونسکو حامی گسترش شبکه‌های رادیویی در مناطق دورافتاده است.

 *از این رو می توان گفت ۱۳ فوریه روزی برای یادآوری حق دسترسی آزاد به اطلاعات و اخبار نیز هست.* 

*مارشال مک‌لوهان* رسانه‌ها را به دو بخش *سرد* و *گرم* تقسیم می‌کند: رسانه گرم بیشتر دوره نوشتار و چاپ را شامل می‌شود و در اوج خود به کتاب می‌رسد که در آن مخاطب به عنوان عنصری فعال و تکمیل کننده به شمار می رود؛ اما در رسانه های سرد مانند تلویزیون، نقش مخاطب به کمترین حد می‌رسد. *شاید بتوان گفت که رادیو نوعی از رسانه است که در میانه این دو دوره تاریخی قرار دارد؛ اما جالب این که بسیاری از پیش‌بینی‌های پژوهشگران علوم ارتباطات مبنی بر از بین رفتن نقش رادیو در عصر هجوم رسانه های دیجیتال درست از آب در نیامد و روز به روز ظرفیت‌های آن گسترده‌تر شد.* 

هنوز هم  رادیو سریع‌ترین وسیله انتقال پیام؛ به ویژه *در زمان بحران* است که می‌تواند محدودیت‌های زمانی و مکانی را به کمترین اندازه برساند. 

این وسیله ارتباطی در گذار کشور ما به دنیای جدید نقش عمده‌ای به عهده داشته است و به همین دلیل همه مردم از آن خاطره‌هایی دارند و آن را یادآور روزهای شادی آور یا اندوهناک قلمداد می نمایند. به عنوان مثال *اخبار شیرین فتح خرمشهر* و *حوادث تلخ ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ همواره نقش رادیو را در اذهان جامعه تداعی می کند.* 

به نظر می‌رسد رادیو با گذر از این پیچ و خم‌ های فرهنگی، امروز نه تنها جایگاه خود را از دست نداده، بلکه با تقویت آن می توان این رسانه را به شکلی جدی‌تر وارد عرصه فرهنگ‌ کرد؛ وسیله‌ای که هم می‌تواند تنهایی ما را پُر کند و هم با همان لحن صمیمی، در جریان اخبار و اطلاعات روز قرار دهد و از همه مهم تر با ایجاد جذابیت و حفظ مخاطب، او را در عرصه آموزش‌ های علمی و فرهنگی قرار دهد.

 * برتولت برشت درام نویس معروف آلمانی می گوید: « رادیو می تواند شگفت انگیزترین نظام ارتباطی قابل تصور باشد؛ البته اگر این ظرفیت را داشته باشد که نه تنها انتقال دهد، بلکه دریافت کند و شنونده را نه به شنیدن که به سخن گفتن وادارد.»* 

 *