گلچینی از نقد و بررسیِ کتاب ایران تایشی اثر دکتر سید عباس عراقچی*

* گلچینی از نقد و بررسیِ کتاب ایران تایشی اثر دکتر سید عباس عراقچی* 

ابراهیم جعفری

 دهکده جهانی

@dehkade_jahan

 اشاره:  کتاب *" ایران تایشی "* یعنی *«سفیر ایران»* خاطرات *سید عباس عراقچی* سفیر ایران در ژاپن از بهمن ۱۳۸۶ تا مهر ۱۳۹۰ می باشد. این کتاب روز چهارشنبه ۱۸ آبان ۱۴۰۱ در موسسه اطلاعات با حضور *دکتر عراقچی* و *دکتر علی گل محمدی استادیار رشته مطالعات ژاپن دانشگاه تهران* و *با دبیری آقای مسعود رضوی* مورد نقد و بررسی قرار گرفت که موارد کلیدی بحث های مطرح شده را یادآور می شوم. 

خاطرنشان می سازم‌ که برجسته ساختن ویژگی های مثبت ژاپنی ها به این مفهوم نیست که از آن کشور *مدینه فاضله* بسازیم؛ کما این که نمی توان نابسامانی هایی نظیر میزان *خودکشی های بالا* را در ژاپن به دلیل افسردگی ناشی از شدت کار و ... نادیده گرفت؛ *اما می توان از منظر مبادله فرهنگی، دستاوردهایشان را مطالعه کرد و آموخت.* 

 *در ژاپن روی نوشتن و خواندن تأکید می‌شود. حتی در زندگی امروزه ژاپنی‌ها، با این که این ملت در فناوری‌های دیجیتالی سرآمد هستند، ولی پُست همچنان فعال است؛ زیرا همه امور به صورت مکتوب و نوشتاری انجام می‌شود* و مردم باید مدام صندوق پُست خود را کنترل کنند. در واقع متون نوشتاری برای ژاپنی‌ها بسیار مهم است. 

 *از سوی دیگر سند در ژاپن، قداست دارد.* از کودکی به مردم می‌آموزند که جزئیات را بنویسند. در دانشگاه به ندرت از دانشجو امتحان گرفته می‌شود و *امتحان پایان ترم، بیشتر گزارش‌نویسی است. مستند کردن دانش و تجربه بسیار مهم است. عموم ژاپنی‌ها، خاطرات روزانه خود را می‌نویسند.* 

 ژاپنی‌ها به دلیل عدم توانایی در تلفظ هجاها، از صحبت کردن به زبان های دیگر پرهیز می کنند؛ *ولی متن برای آنان اهمیت زیادی دارد.* برخلاف آنان چینی‌ها، خیلی اهل نمایش هستند و اگر دو ترم کلاس زبان انگلیسی بروند، حس می‌کنند که بر این زبان مسلط شده‌اند. متاسفانه ایرانی‌ها هم از این نظر، شبیه چینی‌ها هستند. 

مسؤول فرهنگی سفارت ژاپن که دانشجوی دوره دکتری فارسی بود، نمی توانست فارسی را خیلی خوب صحبت کند؛ *اما موضوع پایان‌نامه او مقاصد سیاسی ناصرخسرو قبادیانی بود و اشعار این شاعر را می‌خواند و تا سه لایه آن ها را تفسیر می‌کرد!!* 

 *ژاپنی ها به شدت اهل ثبت و ضبط جزئیات هستند و همه چیز را آرشیو می کنند.* اگر از آنان بپرسید که مثلاً ۳۵ سال پیش منوی غذای مرحوم هاشمی رفسنجانی در سفر به توکیو چه بود؟ منو را از اسناد درمی آورند.

 *«نظم»* ، *«آموزش»* و *"سخت کوشی"* *سه خصیصه ویژه ژاپنی هاست* . همه چیز در ژاپن مبتنی بر نظم است. *بر همین اساس با پرهیز از شگفت زدگی دوست دارند همه موارد از قبل برنامه ریزی شده و با آرامش و طیب خاطر همراه باشد.* 

این نظم محصول آموزش است. در فنلاند و برخی از کشورهای اروپایی، آموزش نظم به بچه‌ها از دبستان آغاز می‌گردد؛ *ولی در ژاپن این آموزش از مهدکودک آغاز می‌شود.* نظم، نظافت و کار تیمی، از همان دوران مهدکودک طوری به بچه آموزش داده می‌شود که منظم بودن برایش ملکه می‌شود. آموزش در مهدکودک و مدرسه دقیقا منطبق با آموزش در منزل است؛ ولی در ایران آموزش خانه و مدرسه لزوماً منطبق بر هم نیستند.

یکی از زیبایی‌های جامعه ژاپنی *فرهنگ عذرخواهی* است که ما امروز خیلی به آن نیاز داریم.  *«هانسه»* به معنای *«خودکاوی»* است که در ژاپن به شدت رواج دارد و در دوره ابتدایی و پیش‌دبستانی آن را آموزش می‌‌دهند. *این مفهوم یعنی تأمل کردن در رفتاری که اشتباه بوده و ارزیابی کردن و تلاش برای اصلاح که نشانگر نهادینه شدن انتقاد در آن کشور است.* 

مثلا یک شرکت ژاپنی‌ به خاطر قصوری که مرتکب شده، از مشتریان خود عذرخواهی‌های طولانی می‌کند. این عذرخواهی‌ها ظاهری نیست. برخی اوقات به مدت یک دقیقه جلوی مخاطب تعظیم و عذرخواهی می‌کنند.

 برخلاف اکثر جاها که معمولا دستورها از بالا به پایین صادر می‌شوند، *در ژاپن نظام رینکی یعنی نظام پایین به بالا حاکم است.* مثلاً کسی که در کارگاه کفاشی حاضر است، به دلیل این که  مستقیم با دستگاه ارتباط دارد، طرح اولیه را می‌نویسد. این طرح به *صورت چرخشی* بالا می‌رود تا به بالاترین مقام رسیده و مهر تأیید روی آن زده شود. نظام اداری در ژاپن بر اساس سنوات تعریف شده و هر کسی به مدت سه سال یک منصب را دارد و بعد به مرحله بالاتر می‌رود.

وقتی که طرحی به دست فرد رده بالاتر می‌رسد، چون خودش قبلا در آن بخش کار کرده، بر موضوع اِشراف دارد و تأیید یا عدم تأییدش، با دقت انجام می‌شود. 

 *تنها ایراد این نظام آن است که در آن، سرعت فدای دقت می‌شود و تصمیم‌گیری، امری زمان‌بر است. در زلزله و سونامی و حادثه رآکتور اتمی فوکوشیما هم اِشکال این بود که ژاپنی‌ها نتوانستند درباره اینکه چه باید بکنند، سریع تصمیم بگیرند؛ زیرا تصمیم‌گیری در این نظام، رینگی است.* 

مشروح این نقد و بررسی در صفحه ۸ روزنامه اطلاعات پنجشنبه ۱۹ آبان ماه چاپ شده است.