نکته هایی از کتاب #تاریخ_پایداری_آب* *به مناسبت ۵ ژوئن؛ روز جهانی محیط زیست*

*نکته هایی از کتاب #تاریخ_پایداری_آب* 

 *به مناسبت ۵ ژوئن؛ روز جهانی محیط زیست* 

 _ابراهیم جعفری_ 

 _ دهکده جهانی_ 

 _@dehkade_jahan_ 

 موضوع # *پایداری* در سال های اخیر در برنامه های مدیریت منابع آب در سراسر دنیا مورد توجه قرار گرفته است. 

چند سال قبل *کمیسیون بین المللی آبیاری و زهکشی ، یک نقشه راه جهانی را برای سال ۲۰۳۰ ارائه داد:* « *A Water Secure World, Free of Poverty and Hunger* » 

 *این نقشه راه بر امنیت آبی دنیایی تمرکز دارد که در آن فقر و گرسنگی ریشه کن شده باشد.* 

این موضوع به تفصیل در کتاب *تاریخ پایداری آب* بیان شده است.

  سرپرست تیم نویسندگان کتاب *دکتر کامران امامی* در مصاحبه با روزنامه شرق مورخ  ۹ خرداد ۱۴۰۳ می گوید:   

 *«در هرم دانایی ابتدا داده به اطلاعات تبدیل شده و سپس پردازش هایی روی اطلاعات انجام می گیرد و به دانش تبدیل می شود. در نهایت دانش به خرد منجر خواهد شد. در طرح های صنعتی ممکن است فرآیند داده به دانایی طی چند ماه تحقق یابد؛ اما در مهندسی آب برای رسیدن به دانایی ممکن است دهه ها و یا حتی قرن ها زمان نیاز داشته باشیم.»* 

 در این راستا دانایی گذشتگان که طی صدها سال حاصل شده، می تواند یک هدیه  منحصر به فرد از نسل های گذشته برای نسل کنونی باشد. در این کتاب که نتیجه تلاش *۲۵ نفره* اعضای *کارگروه بین المللی تاریخ آب* (ICID) از *۱۷ کشور دنیا طی ۱۰ سال* می باشد، تلاش شده است تا از دانایی گذشتگان برای حل چالش های آیندگان استفاده شود.

از آنجا که دکتر امامی به عنوان *رئیس کارگروه تاریخ آب* ، ایده تهیه و تدوین این کتاب را مطرح نموده و مدیریت جمع آوری مقالات را برعهده داشته است، *نقش اساسی ایران در تالیف کتاب نیز شناسایی شده و نتایج کلیدی آن (ستون های پایداری) روی جلد در قالب تصویری از آرامگاه حافظ ارائه شده است.* 

 اجداد ما و سایر مردمان جهان برای این که بقا داشته باشند و خانواده و جامعه خود را بتوانند تغذیه کنند و از بلایای طبیعی ایمن نگه دارند، کارهای عظیم و در خور توجهی کرده اند که اغلب آن ها ده ها سال از زمان خود جلوتر بودند. تراس های برنج چین، قنات های ایران، مدیریت سیلاب و منابع آب در هلند، سد مارب یمن، مدیریت منابع آب در آفریقای جنوبی، تجارب مالزی و سریلانکا، تجارب کاشت برنج در ژاپن و... از جمله آن ها بوده است.

 وقتی به تاریخ کشورمان می نگریم، دستاوردهایی از تجربه های ایرانیان را می بینیم که به مراتب بزرگ تر از زمان خود بوده و درس های جهانی قلمداد می شوند.

برای مثال *قنات های ایران* شاهکار عزم جدی نیاکان ما برای بقای خود و آیندگان بوده و در تاریخ آب مشهور هستند. *قنات قصبه گناباد که با طول ۳۳ کیلومتر و عمق مادر چاه ۳۰۰ متر ، مهم ترین قنات ایران است، عمری دوهزار و ۵۰۰  تا دوهزار و ۷۰۰ ساله دارد و دبی آن ۱۲۰ لیتر بر ثانیه تخمین زده می شود.* 

ابداع قنات از زمان ورود آریایی‌ ها به ایران آغاز شد که هم جمعیت زیاد شده بود و هم آبی را که برای تأمین غذا می‌خواستند، در ایران فراهم نبود. آنان مشاهده کردند که معدن کاران در معادن آب‌هایی را که مزاحمشان بود، خارج می‌کنند. در همین چارچوب کشاورزان با معدن‌کاران تعامل کردند و نتیجه تعامل آنان، *ابداع قنات* شد. 

 از *سد کریت* هم می توان به عنوان یک نمونه برجسته تمدنی نام برد. این سد به ارتفاع ۶۰ متر در نزدیکی طبس واقع شده که تا ۵۰۰ سال بلندترین سد دنیا تا اوایل قرن بیستم بوده است.

 * به نظر می رسد سازندگان قدیم از ما به مراتب شجاع تر بودند و عادت به سعی و خطا داشتند و چون با طبیعت نزدیک بودند، از شرایط محلی استفاده بهینه می کردند. از این رو اغلب اقدامات و نوآوری های تاریخی به جای مهندسی مدرن حاصل مهندسی ذاتی بشر است.* 

به عنوان نمونه هزاران سال است که مقطع سدهای تاریخی *مثلثی* است؛ در حالی که قانون *هیدرواستاتیک* آب در قرن نوزدهم مطرح شد. کسانی که قنات های مهم ایران را احداث کردند، با *هیدرودینامیک* آب های زیرزمینی آشنایی نداشتند؛ بنابراین بیشتر دستاوردهای مهم تاریخ آب، حاصل *مهندسی ذاتی* بوده و امروز هم با وجود این که مهندسی مدرن و مدل سازی های ریاضی داریم؛ اما همچنان به آن مهندسی ذاتی نیازمندیم.

 موضوع دیگر *احترام به ظرفیت منابع طبیعی* است. به عنوان مثال *کشت زعفران* یک روش بسیار هوشمندانه بوده که اجداد ما از طریق این محصول پُرارزش و با نیاز آبی کم توانستند با شرایط خاص شرق کشور همخوان باشند که این روند هنوز هم ادامه دارد.

 *در عین حال تعهد و اخلاق نسبت به نسل های آینده، طبیعت و جامعه حائز اهمیت است. دکتر امامی بر این اعتقاد است که اگر تخصص ۱۰ باشد و خلاقیت به آن اضافه شود، ۱۰۰ می شود و اگر اخلاق به آن اضافه شود، هزار می شود. بنابراین اخلاق حرفه ای و افق بلندمدت داشتن از مولفه های اساسی توسعه پایدار است.* 

در پایان جا دارد از مجاهدت علمی *دکتر مرتضی فرهادی* نیز در زمینه شناساندن راهکارهای تامین آب توسط نیاکان مان در آثار متعدد به نیکی یاد کنیم.