برگی از تقویم تاریخ

‍ *برگی از تقویم تاریخ* 

  *دکتر محمدعلی اسلامی ندوشن ۱۴۰۱ درگذشت* 

 *محمدعلی اسلامی ندوشن* در خانواده‌ای با بضاعت متوسط به دنیا آمد. پدرش خیلی زود درگذشت و او ناگزیر روی پای خویش ایستاد. تحصیلات ابتدایی را نخست در مدرسه «ناصرخسرو» ندوشن و سپس در مدرسه «خان» یزد پی‌گرفت. بعد از آن به دبستان «دینیاری» رفت و تا کلاس سوم متوسطه را در دبیرستان «ایرانشهر» یزد گذراند. در سال ۱۳۲۳ به تهران عزیمت کرد؛ ابتدا بقیه دوره متوسطه را در دبیرستان البرز به پایان رساند و آنگاه برای ادامه تحصیل وارد دانشکده حقوق دانشگاه تهران شد و به دریافت لیسانس نائل آمد.  سرودن شعر را از حدود ۱۲ سالگی آغاز کرد و پس از ورود به تهران نیز در دوران دبیرستان، حرفه‌ای‌تر شعر می‌سرود. او در این زمان بعضی از قطعات شعری خود را در مجله سخن منتشر کرد.

  در دههٔ سوم زندگی‌اش به منظور تکمیل تحصیلات به اروپا عزیمت کرد و مدت پنج سال در فرانسه و انگلستان به تحصیل و کسب دانش پرداخت و سرانجام با دفاع از پایان‌نامهٔ خود با عنوان «کشور هند و کامنولث» به دریافت درجهٔ دکتری حقوق بین‌الملل از دانشکده حقوق دانشگاه سوربن پاریس توفیق یافت. فعالیت‌های اسلامی ندوشن در دوران تحصیل در اروپا بیشتر آشنایی با زبان فرانسه و شرکت در سخنرانی‌های دانشگاه سوربن بود و به جز چند داستان کوتاه و چند قطعه شعر و پایان‌نامه دکتری‌اش چیز دیگری ننوشت.

 وی در سال ۱۳۳۴ به ایران بازگشت و چند سالی در سمت قاضی دادگستری مشغول به خدمت شد و پس از ترک خدمت در دادگستری، به تدریس حقوق و ادبیات در برخی دانشگاه‌ها و آموزشگاه‌های عالی از جمله: دانشگاه ملی، مدرسه عالی ادبیات، مدرسه عالی بازرگانی و مؤسسه علوم بانکی پرداخت. در سال ۱۳۴۸ به دعوت فضل‌اله رضا (رئیس وقت دانشگاه تهران) به همکاری با دانشگاه تهران دعوت شد و براساس تألیفاتی که در زمینه ادبیات انتشار داده بود، جزو هیئت علمی دانشکده ادبیات دانشگاه تهران قرار گرفت و تدریس دروس «نقد ادبی و سخن سنجی»، «ادبیات تطبیقی»، «فردوسی و شاهنامه»، «شاهکارهای ادبیات جهان» را در دانشکده ادبیات و تدریس «تاریخ تمدن و فرهنگ ایران» را در دانشکده حقوق برعهده گرفت و تا سال ۱۳۵۹ که به انتخاب خود از دانشگاه تهران بازنشسته شد. وی در اواخر عمر در دانشکده ادبیات دانشگاه تهران و در مقطع دکتری ادبیات به تدریس «مکتب‌های ادبی جهان» می‌‌پرداخت.

 او در شمار شاعران توانا و نویسندگان برجستهٔ ایرانی بود. وی به رغم توانایی‌های شعری‌اش از زبان شعر کمتر استفاده کرده و بیشتر به تألیف آثار انتقادی و تحلیلی پرداخت اما آنچه از سروده‌های وی چاپ شده و در دسترس قرار گرفته‌، نمودار ذوق سرشار و قریحهٔ تابناک او در شاعری بود. 

وی بیشتر اوقات خود را صرف در تحقیق آثار علمی و ادبی ایران و ترجمه آثار نویسندگان جهان کرد. مقالات متعددی از وی در مجلات «پیام نو»، «مجله سخن»، «یغما»، «راهنمای کتاب» و «نگین» چاپ شده‌است. در یکی از همین مقالات به انتقاد از نظام آموزشی دانشگاه‌ها بعد از سال ۱۳۴۷ چاپ شد.

 او برخی از آثار خود را با امضای " م دیده ور" چاپ و منتشر ساخت. " کتاب ابر زمانه و ابر برف" وی در سال ۱۳۴۲ به عنوان کتاب برگزیده سال از سوی انجمن کتاب انتخاب شد. ندوشن در مدت ۵۰ سال بیش از ۴۵ کتاب و صدها مقاله در

 باب فرهنگ و تاریخ ایران و ادبیات فارسی به رشتهٔ تحریر درآورد. تأسیس فرهنگ‌سرای فردوسی و انتشار فصل‌نامهٔ هستی از اقدامات او در زمینهٔ اعتلای فرهنگ و ادب فارسی بود.

 *روانش شاد و یادش پاینده باد*