ثبت ملی کوهستان الوند، گامی بلند در جهت حفاظت از میراث طبیعی گلپایگان*

  ابراهیم جعفری_ 

 _ دهکده جهانی_ 

 _@dehkade_jahan_ 

الوند گلپایگان- عکس محمود نیکنامی ۸۹

*میراث طبیعی و فرهنگی* بیانگر پیشینه تاریخی، تمدن، فرهنگ و جاذبه‏ های گردشگری هر کشوری است که فرآیند ایجاد آن طی سالیان متمادی صورت گرفته است. 

آنچه امروز با عنوان میراث طبیعی از آن نام می‏بریم، حاصل تأثیر عوامل مختلف بر یکدیگر و دخل و تصرفات عوامل انسانی بر آن هاست که چشم‏اندازهای متنوعی را به وجود آورده است. 

 این‏گونه پدیده‏ها در گذشته ‏های دور نیز در گوشه و کنار اغلب کشورها وجود داشته؛ ولی مطالعات چندانی روی آن ها صورت نگرفته و در دهه‏ های اخیر با پیشرفتی که در همه علوم و از جمله زمین شناسی حاصل شده است، پژوهشگران به کار مطالعاتی در رابطه با شناسایی و معرفی آن ها به جهانیان پرداخته اند. 

 * پژوهش در مورد چنین پدیده ‏هایی به قدری حائز اهمیت است که یونسکو کلیه کشورهای جهان را وادار ساخته که در حفظ و حراست از آن ها بکوشند؛ زیرا آثار طبیعی  متعلق به یک کشور خاص نیست، بلکه متعلق به کره خاکی است که زیستگاه همه مردم جهان است و در صورتی که صدمه ای به آن ها وارد شود، پیامد های این آسیب را همه ساکنان روی زمین احساس خواهند کرد.* 

 بشر دارای ابعاد گوناگون مادی، معنوی، فرهنگی و اخلاقی است؛ از این رو محیط پیرامون اش نیز متأثر از همین ابعاد می باشد؛ کما این که هویت افراد یک جامعه نیز تحت تاثیر زیست بوم آنان شکل می گیرد.

 *به همین دلیل توسعه پایدار زمانی حاصل خواهد شد که محیط طبیعی و افراد یک جامعه با هم در تعامل باشند و لازمه تحقق این هدف داشتن اخلاق زیست محیطی برای اقشار یک جامعه است.* 

 *با این وصف نواحی کوهستانی جهان، بستر و خاستگاه تمدن‌هایی بسیار ارزشمند بوده‌اند.* 

در حال حاضر کوه‏‌ها یک پنجم سیمای زمین را تشکیل می‌دهند، زیستگاه حداقل یک دهم از مردم جهان هستند، یک سوم مردم دنیا از جنبه‏‌های مختلف مانند غذا و مواد معدنی به کوه‏‌ها وابسته‏ و نیمی از مردم جهان از نظر تأمین نیاز‌های آبی به آبخیز‌های کوهستانی چشم دوخته‌اند؛ زیرا آن ها منابع آبی هستند که خود سبب بارش برف و باران، تقویت آب‌های زیرزمینی و تشکیل رود‌ها می‌شوند؛ *به گونه ای که کوه ها را برج‌های آب شیرین جهان نیز می‌نامند.* 

کوه‌ها در کشور ما نیز اهمیت ویژه‌ای دارند و حدود ۳۰ درصد مساحت ایران را تشکیل می دهند. *به لحاظ جغرافیای طبیعی اگر در فلات ایران، کوه وجود نداشت، آب و جنگل نیز شکل نمی‌گرفت.* 

 راهکارهای بسیاری برای حفاظت کوهستان وجود دارد که توسط ارگان‌های دولتی، سازمان‌های مردم نهاد و خود مردم انجام می‌شود. 

*با توجه به خلاءهای موجود قانونی در بحث حفظ محیط کوهستان، یکی از راه‌های موثر در تهیه و تدوین لایحه قانونی حفاظتی برای مناطق کوهستانی کشور، ثبت آن ها در فهرست میراث‌های طبیعی است که از نظر حفاظت، از پشتیبانی قانونی مضاعفی برخوردار خواهند بود.* 

 با این وصف ثبت ملی کوهستان الوند در زادگاه ما را می توان در همین راستا بررسی کرد. *کوهستان الوند* که مربوط به دوران دوم زمین شناسی است و در ارتفاعات شمال غربی شهرستان گلپایگان قرار دارد، دارای جاذبه های طبیعی، جانوری، پوشش گیاهی و آثار تاریخی می باشد؛ به طوری که گونه‌های متنوع و منحصر به فرد گیاهی و جانوری بر غنای زیست محیطی آن افزوده است.

انواع گیاهان دارویی و درختچه‌ای در این کوهستان وجود دارد که از مهم‌ترین آن ها می‌توان به انجیر کوهی، سماق کوهی، بنه، بادام کوهی، ریواس آویشن تره کوهی و غیره اشاره کرد.

این کوهستان حدود ۱۵ کیلومتر طول و به طور متوسط ۵ کیلومتر عرض دارد و ارتفاع بلندترین نقطه آن ۳۱۳۸ متر است که به نام کلنگ سیاه شناخته می شود. در دامنه های جنوبی کوه، چشمه ای زیبا و چهار فصل به نام *چشمه خضر* وجود دارد که دسترسی به آن با طی کردن ۱۲ کیلومتر جادهِ خاکی از گلپایگان  امکان پذیر است. در دامنه جنوبی این قله و در ارتفاع ۲۸۰۰ متری در محلی به نام کول خران یک جان پناه فلزی چوبی به همت کوهنوردان گلپایگانی بر پا شده است. در سمت شمالی جان پناه بقایایی از معدن نقره وجود دارد که به همین دلیل درهٍ واقع در ان جا، *دره نقره* نام گرفته است.

وجود بقعه های *باب شیخ* و *دره شهیدان* در دامنه های این کوهستان نیز یکی از عوامل موثر در روی آوری علاقه مندان به آن است.

                نمای کوه الوند گلپایگان- عکس از محمود نیکنامی

 * ثبت ملی مجموعه رشته کوهستان الوند در فهرست آثار طبیعی کشور به عنوان اولین کوهستان ثبت طبیعی استان اصفهان به شماره ۱۲۷۷ که با همت انجمن وردپاتکان، اداره میراث فرهنگی و هیئت کوهنوردی گلپایگان عملی گردید، گام بلندی در راستای حفاظت از آن و نیز گردشگری طبیعی ( اکو توریسم ) شهرستان به شمار می رود.* 

 *با عرض تبریک به همشهریان و تقدیر از همه دست اندرکاران امیدواریم از این پس با حساسیت بیشتر از تخریب این سرمایه طبیعی پیشگیری نموده و در جهت محافظت از آن تلاش کنیم.*