جنبش جهانی کتاب در گردش* *به مناسبت فرارسیدن هفته کتاب و کتابداری*

* جنبش جهانی کتاب در گردش* 

 *به مناسبت فرارسیدن هفته کتاب و کتابداری* 

 _ ابراهیم جعفری_ 

 _ دهکده جهانی_ 

 _@dehkade_jahan_ 

 * کنفوسیوس:« مهم نیست چقدر پرمشغله ای؛ باید زمانی را برای کتاب خواندن پیدا کنی و یا این که خود را در محاصره نادانی خواهی دید»* 

 *کتاب‌های‌تان را در مکان‌های عمومی جا بگذارید و به عضویت کتابخانه رایگان جهانی درآیید. این خلاصه جنبشی فرهنگی به نام «کتاب در گردش» یا «Book Crossing» است.* 

  وقتی کتابی را که از آن خوشش آمده بود، تمام کرد، نفس عمیقی کشید. با حسی خوشایند، کتاب را روی نیمکت گذاشت. بلند شد و راه افتاد. چند قدمی که دور شد، برگشت و با لبخند نگاهی دوباره به کتاب انداخت. کتاب انتظار مخاطب جدیدی را می‌کشید..

 کتابی روی نیمکت پارک، روی صندلی انتظار بانک، روی صندلی‌های یک مرکز درمانی، روی صندلی‌های مترو یا اتوبوس درون‌شهری، کنار باجه‌ تلفن همگانی، حتی بین چیپس و بیسکویت‌های یک سوپرمارکت! کتابی که قبلاً کسی آن را خوانده و تصمیم گرفته به خواننده‌ ناشناس دیگری هدیه بدهد. رُمان، شعر، داستان‌های کوتاه، مجموعه‌ی یادداشت یا ...

  جا گذاشتن کتاب در مکان‌های عمومی رفتاری است که در آلمان، ایتالیا، فرانسه و ...  رو به فزونی گذاشته است. کسی که کتابش را در مکانی عمومی رها می‌کند، هویت خود را آشکار نمی‌‌ سازد و ادعایی هم بابت قیمت کتاب ندارد؛ اما یک درخواست از خواننده یا خوانندگان احتمالی بعدی دارد:‌ *«شما نیز بعد از خواندن کتاب، آن را در محلی مشابه قرار دهید تا دیگران هم بتوانند از این اثر استفاده کنند.»* 

 *«رول هورنباکر»* نخستین کسی بود که این حرکت را انجام داد. او یک فروشنده‌ رایانه در ایالت میسوری آمریکا بود و نام این رفتار را *Book Crossing* یعنی *«کتاب‌ در گردش»* گذاشت. 

این رفتار جدید را می‌ توان به نوعی *«کمپین کتاب‌خوانی»* یا *«کمپین به اشتراک گذاشتن کتاب»* در نظر گرفت؛ کمپینی که قادر است به مثابه‌ یک پروژه فرهنگی جهانی قابل تأمل باشد.

وب‌سایت *Book Crossing* در توضیح فعالیت‌های این گروه نوشته است: *«این یک کتابخانه جهانی است؛ شبکه اجتماعی هوشمندی که ادبیات را گرامی می‌دارد و به کتاب‌ها جان دیگری می‌بخشد.»* 

 *«کتاب در گردش»* به کتاب‌ها هویتی بی‌همتا می‌بخشد؛ همان‌طور که کتابی از دست یک خواننده به دست دیگری می‌رسد‌، همه آن‌ها را در یک فضای شبکه‌ای به هم متصل می‌کند.

  حالا رفتار مذکور به قدری در غرب رواج یافته که از ترکیه نیز سر درآورده است. 

جهانگردی نقل کرده است: «در *ترک‌بوکو* ـ یکی از شهرهای ساحلی ترکیه کنار دریا قدم می‌زدم که کتابی روی شن‌ها توجه‌ام را جلب کرد. فکر کردم حتماً صاحب کتاب فراموش کرده آن را با خود ببرد. کتاب را برداشتم و همین‌که چشمم به صفحه‌ اول آن اُفتاد، از خوشحالی در پوست خودم نگنجیدم؛ زیرا یک نفر متن زیر را نوشته بود: 

 *«من این کتاب را با علاقه خواندم و آن را در همان مکانی که به آخر رسانده بودم، رها کردم. امیدوارم شما هم از این کتاب خوش‌تان بیاید. اگر آن را دوست داشتید، بخوانید و‌ گرنه در همان نقطه‌ای که پیدایش کرده‌اید، بگذارید بماند. اگر کتاب را خواندید شماره‌ای به تعداد خوانندگان اضافه کنید و با ذکر محل پایان مطالعه، در جایی رهایش سازید.»* 

 در همان صفحه، دست‌خط *«خواننده‌ شماره‌ سه در ترک‌بوکو»* توجه ام را جلب کرد؛ پس تا به حال سه نفر که همدیگر را نمی‌شناسند، این کتاب را خوانده‌اند. طبق اطلاعات موجود در همان صفحه، خواننده‌ اول کتاب را در *استانبول* و خواننده‌ دوم در شهر *بُدروم* مطالعه‌ آن را به پایان رسانده و رهایش کرده بود.

 برای این سنت جدید کتاب‌خوانی یک سایت اینترنتی‌ هم راه‌اندازی شده تا علاقه‌مندان بتوانند با عضویت در آن، به رهگیری کتاب‌هایی که رها کرده‌اند، بپردازند. ( *_bookcrossing.com_* )

هدف گردانندگان سایت یادشده، *تبدیل کردن دنیا به یک کتابخانه‌ بزرگ است.* از این به بعد اگر در کافه، لابی هتل یا سالن انتظار سینما کتابی را پیدا کردید، تعجب نکنید؛ چون ممکن است با یک جلد *«کتاب در گردش»* روبرو شده باشید. بیایید ما هم از همین حالا شروع کنیم.

 اعضای *«کتاب در گردش»* هر سال در ماه آوریل یک گردهمایی جهانی نیز دارند که هر دوره در یک شهر برپا می‌شود. ملبورن‌ استرالیا‌، گوتنبرگ‌ سوئد‌، دوبلین ایرلند‌، واشنگتن آمریکا و آمستردام هلند از جمله شهرهایی هستند که طی سال‌های اخیر میزبان کتاب‌دوستان بوده‌اند.

هسته اصلی این جنبش در *سندپونیت* ایالت آیداهوی آمریکا واقع است؛ اما فعالیت آن بدون کمک‌های داوطلبانه افرادی از ملیت‌های مختلف جهانی امکان پذیر نیست.

 *در سال ۲۰۰۴ میلادی فرهنگ لغت آکسفورد واژه book crossing را به فهرست واژگانش اضافه کرد‌ و سال ۲۰۰۷ بود که سنگاپور عنوان اولین کشور رسمی کمپینی «کتاب در گردش» را از آن خود کرد.* 

 * امید که این فرهنگ در ایران گسترش یابد و کتاب عزیز و همراه همیشگی مان باشد.*