* داستان گردآوری، آرشیو و دیجیتالی ساختن برنامه گل های رادیو ایران*
_ ابراهیم جعفری_
_ دهکده جهانی_
_@dehkade_jahan_
* نسخه دیجیتالی مجموعه موسیقی گل های رادیو ایران به بایگانی صداهای جهان کتابخانه بریتانیا سپرده شد.*
برنامهٔ گلها به مدت ۲۳ سال از ۱۳۳۵ تا ۱۳۵۷ از رادیو ایران پخش میشد. این برنامهها شامل *۸۵۰* ساعت مقدمه و شعرخوانی به همراه آواز بود. طراح اصلی آن، *داود پیرنیا* بود که علاوه بر داشتنِ شهرتی به سزا در امر قضا و سیاست، دانشمندی وطنپرست و فرهیخته به شمار می آمد. وی از سال ۱۳۳۵ به مدت *یازده سال* خود را تمام و کمال وقف تولید برنامهی گلها کرد.
پیرنیا بسیاری از بزرگان علم و ادب پارسی را به همکاری فراخواند.
علاوه بر دارا بودن این گنجینه عظیم از هنرمندان، بخت و اقبال نیز به یاری پیرنیا شتافت و وی را مشمول حمایت همهٔ جانبهٔ *نصرتالله معینیان* ، مدیرکل رادیوِ ملی ایران، نمود. *معینیان طی سالهای خدمت، انقلابیدر برنامههای رادیو ایجاد و آنها را از جنبهٔ تبلیغات صرف شرکتها و رجال سیاسی خارج کرد و تبدیل به ابزاری برای اشاعه فرهنگ و زبان پارسی نمود.*
برنامههای تولیدی پیرنیا در کانونهای شعر و ادب، مظهر فرهیختگی شناخته شدند؛ زیرا در ساخت آنها از ذخیرهٔ ارزشمند دیوان بیش از *۵۶۰* شاعر کهن و معاصر فارسی بهره گرفته شده بود؛ به گونه ای که از برنامه گل ها با عنوان *دایرةالمعارف موسیقی ایران* یاد میشود.
* برنامهٔ گلها نقطهٔ عطفی در تاریخ ادب و فرهنگ پارسی به شمار میرود؛ زیرا شعر و شاعران و موسیقی و موسیقیدانان را ارزشی والا بخشید.*
هنگامی که موسیقی در مناسبتهای خاص اجرا می شد، اغلب مردم جایگاه موسیقی دانان را نازل می دانستند و کسی به ارزش و جایگاه هنری آنان واقف نبود؛ اما به دلیل کیفیت بالای این برنامه، دیدگاهِ طبقاتِ جامعه نسبت به موسیقی و موسیقیدانان و خوانندگان تغییری کلی یافت.
برنامهٔ گلها چنان اشتیاق و تغییری در زندگی جامعهٔ آن روز ایران ایجاد کرد که بسیاری برنامهٔ روزانهٔ خود را به گونه ای تنظیم میکردند که با زمان برنامهٔ گل ها در رادیو همخوانی داشته باشد تا آهنگهای مورد علاقهٔ خود را از دست ندهند و بتوانند آنها را ضبط کرده و با دوستان و آشنایان گوش دهند و لذت ببرند.
برنامهٔ گلها در حفظ و دمیدن حیاتی نو در کالبد موسیقی و شعر بومی و کلاسیک ایرانی نقشی اساسی داشت. این سبک شعر و موسیقی از سوی بیگانگان داخلی و خارجی در معرض تهدیدی جدی بود؛ زیرا آنان در مسیر نوسازی ایران، بر فرهنگ و سنتهای ایرانی و راه و رسم کهنِ عاشقی قلم بطلان می کشیدند.
*یکی ازمهم ترین دستاوردهای برنامه گلها در جامعهٔ ایران که در دهه های ۱۳۳۰ و ۱۳۴۰ درصد بیسوادی به ۸۵ در صد می رسید، تلفیق شعر و موسیقی و عادت دادن مردم به شنیدن شعر و موسیقی خوب بود. این برنامه با یادآوری و معرفی بیش از ۵۶۰ شعر فارسی (از قدیم تا جدید)، باعث شد مردم به گونهٔ ای گسترده به عمق و غنای میراث ادبی خود پی ببرند. بر اثر پخش این اشعار از رادیو، علاقه به ادبیات کلاسیک فارسی جانی تازه یافت و تقاضا برای انتشارِ دیوان های شاعران که سالها مهجور مانده بودند و دیگر چاپ نمیشدند، یا کیفیت چاپ و نشر آنها پایین بود، ناگهان بالا رفت و کتاب فروشیها و مراکز توزیع و چاپ و نشر از میزان اقبال عمومی برای خواندن این کتابها در شگفت ماندند.*
* به دلیل ارزش و اهمیت تاریخی این برنامهها خانم ین لویسُن آمریکایی که با همسرش از سال ۱۳۵۲ تا ۱۳۵۷ در شیراز اقامت داشت و هر دو عاشق تمدن و فرهنگ ایران شده بودند، با گردآوری برنامه های گل ها از سراسر جهان و سازماندهی و دیجیتالی کردن آن ها و به رایگان در اختیار گذاردن برای همگان، کاری کارستان کرد.*
بر این اساس *«پروژهٔ گلها»* در سال ۱۳۸۶ به گونۀ آزمایشی و با همکاری و حمایت بنیاد میراث ایران و پژوهشگاهِ مطالعات ایرانی بریتانیا و بخشِ موسیقی *دانشگاهِ سوآس* (SOAS) *و با استفاده از کمک هزینهٔ کتابخانهٔ بریتانیا برای برنامههای بایگانی شدۀ در معرض خطر* (Endangered Archives Programme)، *سرانجام توانست آرزوی این چهره فرهنگ دوست را جامۀ عمل بپوشاند.*
او می گوید: «دو سال پس از آن ( ۱۳۸۷ و ۱۳۸۸) مسافرتهای زیادی به ایران، فرانسه، آلمان، کانادا و آمریکا داشتم و در طی این سفرها به جمعآوری برنامههای گلها پرداختم و البته از کمکهای بیشائبه و بیدریغ بسیاری از مجموعه دارانِ دولتی و غیر دولتی نیز بهره بردم. *سرانجام در ۱۳۸۸ نسخهٔ دیجیتالی کامل مجموعهٔ گلها را به بایگانیِ صداهای جهانِ کتابخانهٔ بریتانیا (British Library’s World Sound Archive) سپردم».*
* خدا را سپاس که با همت این بانوی عاشق و فرهیخته، تمامی برنامه گل ها به همراه اطلاعات مربوطه در آدرس زیر قابل شنیدن و دانلود است:*
*https://digital.library.yorku.ca/node/125*