آغاز چرخشی نو در جهان

پس از گذشت یک‌سال، آثار و پیامدهای پاندمی کرونا، مناسبات اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی را به کلی تغییر داده است.

#یورگن_هابرماس، جامعه‌شناس و فیلسوف اجتماعی معاصر با اشاره به چنین تغییراتی، گفته است: «کرونا باعث شد ما بفهمیم چقدر نمی‌فهمیم» به تعبیر دیگر، دنیایی که ما خیال می‌کردیم آن را می‌شناسیم، فرو ریخته و جهان در شرف نوعی پارادایم شیفت قرار گرفته است. کرونا اکنون بیش از هر زمان دیگری این تصویر را که ما در جهانی به هم پیوسته و مخاطره‌آمیز زندگی می‌کنیم، ملموس کرده است.
 

  اگر قوه محرکه عصر صنعتی در این شعار خلاصه می‌شد که «گرسنه‌ام»، شعار جامعه جدید این است: «می‌ترسم یا نگرانم»

 در جامعه طبقاتی سابق، داشتن سهمی از درآمدها و مزایای اجتماع و برابری یا نابرابری آن مسئله بود؛ اما ایده‌ محوری و مرکزی کنونی ایمنی است و هر کسی می‌کوشد از مخاطرات و ریسک‌ها در امان باشد.

 کرونا سبک زندگی، کسب‌و‌کار، فراغت و آموزش را در جهان دگرگون کرده است. به جدایی خانه و محل کار پایان داده و تجارت الکترونیک را کاملا رونق بخشیده است. از سوی دیگر، تقریبا به‌طور کامل پول نقد را از چرخه کسب‌و‌کارهای خرد و کلان همه کشورها حذف نموده و با ایجاد منع و محدویت، حضور فیزیکی در مراکز خرید، فروشگاه‌ها، بانک‌ها و ... را به حداقل رسانده است.

از نظر فرهنگی، کرونا مدارس، دانشگاه‌ها، مراکز علمی و آموزشی و کتابخانه‌ها را تعطیل و نیمه‌فعال کرده و نظام‌های آموزشی که خود را به زیر‌ساخت‌های آموزش مجازی و نوین تجهیز نکرده بودند، با چالش جدی روبه‌رو شدند. این ویروس، مراکز فرهنگی، سالن‌های اجتماعات، اماکن مذهبی و زیارتگاه‌ها، مراکز هنری شامل سینماها، نمایشگاه‌ها، گالری‌ها و مراکز گردشگری یعنی هتل‌ها و رستوران‌ها، تالارها و اماکن ورزشی و باشگاه‌ها را به تعطیلی کشاند.

اما از سوی دیگر و در جهتی کاملا مثبت از نظر فرهنگی، کرونا به خرافات و توهم های غیرعلمی در جوامع پایان داد، باور مردم را به علم و اخذ رویکرد علمی و عقلانی در مواجهه با مسائل و مشکلات تقویت کرده و آنان را به کسب دانش و رعایت قواعد علمی و بهداشتی ترغیب نمود. سبک زندگی پسا‌کرونایی، فرهنگ فراغت را تغییر داد. جوانانی که معمولا از چنگال شتاب و اضطراب رهایی نداشتند، قدم‌زدن‌های طولانی را با صبوری آغاز کردند؛ کاری که پیش‌تر با آن  بیگانه بودند. جوانان و میانسالانی که سقف حوصله و تمرکزشان پایین بود، اکنون با مطالعه و کتاب دوباره آشتی کرده‌اند و کتاب‌خواندن به فرهنگ روز و یکی از گزینه‌های گذران اوقات فراغت تبدیل شده است.

جهان پسا‌کرونا بیش از پیش رسانه‌ای شده است. رسانه در این جهان دیگر نه یک تکنیک و فن، که یک زبان و فرهنگ است؛ بستری است که زندگی اجتماعی در آن جریان پیدا می‌کند. نظام‌های آموزشی که با توسعه اینترنت در مراکز آموزشی و مدارس مخالفت می‌‌کردند، اکنون سخت به تکاپو افتاده‌اند که از قافله علم و تکنولوژی عقب نمانند.

 از نظر اجتماعی، جهان پسا‌کرونا سبک زندگی  جدیدی را شکل داده است؛ از یک‌سو فاصله‌های فیزیکی را افزایش داده؛ ‌‌اما این مسئله نه‌تنها به فاصله اجتماعی و تنهایی دامن نزده، که برعکس نوع جدیدی از نزدیکی‌ها و تعامل های عاطفی را افزایش داده است. یکی از مهم‌ترین آثار چنین وضعیتی را در حوزه خانواده شاهدیم. پیش از این روابط گرم خانوادگی به میزان قابل‌توجهی کاهش یافته بود؛ حضور اعضا در خانواده کمتر، گفت‌وگوهای صمیمی در حداقل ممکن و خانه به «خوابگاه» تبدیل شده بود؛ اما جهان پسا‌کرونا، بازگشتی دوباره به خانه و احیای روابط گرم خانوادگی را موجب شده است. از سوی دیگر برای گروه‌های دیگری از مردم قرنطینه خانگی بیکاری و فقر و در نتیجه گسترش تنش‌ها و تعارضات خانوادگی را ایجاد کرده است.

اکنون ملت‌ها و دولت‌ها به این درک و دریافت رسیده‌اند که همه در یک کشتی به‌سر می‌برند و هرگونه اِهمال و سستی، کوته‌نگری، سوء‌تفاهم و بی‌اعتمادی یا دشمنی و درگیری می‌تواند این کشتی را برای همه ناامن کند. این وضعیت ضرورت‌های تلاش برای رفتن به طرف جهانی انسانی‌تر در پرتو نوعی «اخلاق جهانی» و بشردوستانه را گوشزد می‌کند؛ اخلاقی که در آن خودخواهی و نفع‌‌طلبی، فردگرایی و ناسیونالیسم افراطی، تبعیض و نابرابری، سوءظن و بی‌اعتمادی، قطبی‌سازی‌، تعارض، تضاد، دشمنی، خشونت و جنگ جای خود را به خیرخواهی و منافع جمعی، عدالت و برابری، گفت‌وگو، تفاهم، همدلی، همفکری، همگامی و همکاری و تعاون برای کاستن از مخاطرات فزاینده می‌دهند. اخلاقی که تفاوت‌های فرهنگی و تنوع و تکثر فرهنگ‌های بومی و ملی را به رسمیت می‌شناسد، از هرگونه تلاشی برای  یکدستی می‌پرهیزد و آرمانش

              « یک جهان، چندین صدا‌ست».

.

.

.

.

.

.