دکتر ابراهیم جعفری
فرهنگی
دکتر ابراهیم جعفری
فرهنگیکوه ها کلید زندگی و معیشت ما هستند
*کوه ها کلید زندگی و معیشت ما هستند*
ابراهیم جعفری
دهکده جهانی
@dehkade_jahan
أَلَمْ نَجْعَلِ الْأَرْضَ مِهَادًا
آیا زمین را گهواره اى نگردانیدیم؟
وَالْجِبَالَ أَوْتَادًا
و کوهها را چون میخ هایى [ نگذاشتیم؟]
« سوره نبأ، آیه ۶»
هر که در عشق
سر از قله برآرَد هنر است!
همه تا دامنه کوه تحمل دارند
* زندگی مانند کوه است، به آن صعود کنید.*
*یازدهم دسامبر* (۲۰ آذرماه) هر سال مصادف با *روز جهانی کوهستان* است. شعار برگزیده سازمان ملل متحد برای این روز در سال ۲۰۲۳ میلادی *احیای اکوسیستم کوه هاست* .
سازمان ملل با طرح این موضوع که کوه ها زیستگاه گونه های متنوع گیاهی و جانوری و همچنین پذیرای *۱۵ درصد* جمعیت انسانی بوده و علاوه بر آن تامین بخش مهمی از منابع آبی کره زمین را بر دوش می کشند، از آن ها به عنوان *جواهر طبیعت* که باید مانند گنجینه نگهداری شوند، نام برده است.
انتخاب این شعار به دلیل مخاطرات ناشی از تغییرات اقلیمی و همچنین آلودگی های فزاینده زیست محیطی است تا در پرتو آن بتوان جهانیان را به لزوم احیا و مراقبت از محیط و اکوسیستم کوهستان آگاه کرد.
کوه ها منبع حیاتی آب، غذا و انرژی یک چهارم حیوانات و گیاهان خشک در جهان هستند. بیش از یک میلیارد نفر از جمعیت جهان در مناطق کوهستانی زندگی می کنند.
۲۷ درصد خشکی های جهان به مناطق کوهستانی تعلق دارد.
کوهستان ها ۸۰ درصد آب شیرین مصرفی مردم دنیا را تامین می کنند .
۲۳ درصد جنگل های جهان در مناطق کوهستانی واقع شده اند.
کوه ها منبع معادن بسیاری از جمله سنگ و فلز هستند.
از این رو تغییرات اقلیمی که در اکثر موارد با کمبود مواد غذایی و فقر همراه است، بر زندگی مردم کوهستان تأثیر می گذارد و باعث مهاجرت بیش از حد مردم در قلمرو کوهستان به مناطق شهری می شود.
از یاد نبریم که کوهها *حدود یک چهارم از تنوع زیستی زمین* را تشکیل می‌دهند.
تقریبا هر منطقه‌ای که به طور مشترک برای گیاهان، دوزیستان و پرندگان است، در کوهها قرار دارد.
از ۲۰ گونه گیاهی که ۸۰ درصد غذای جهان را تامین می‌کنند، شش گونه ذرت، سیب‌زمینی، جو، سورگوم، گوجه‌فرنگی و سیب در کوهها یافت می‌شوند.
بخش بزرگی از پستانداران از جمله حیوانات وحشی، بز و ... در مناطق کوهستانی زندگی می کنند. *تنوع ژنتیکی* در کوهها با تنوع فرهنگی در این مناطق دارای همبستگی مستقیم است.
با این وصف، کوهها در معرض تهدیدات طبیعی و انسانی زیادی مانند خطرات زمین لرزه‌ای، آتش‌سوزی، تغییرات آب و هوایی، تغییرات پوشش زمین و افزایش کشاورزی، توسعه زیرساخت‌ها و ... هستند. این فشار‌ها محیط‌های کوهستانی را از بین می‌برد و بر اکوسیستم تأثیر می‌گذارد.
شکنندگی زیست بوم های کوهی چالش قابل ملاحظه‌ای برای توسعه پایدار است؛ چرا که اثرات توسعه نامناسب بسیار شدیدتر، سریع‌تر و پیچیده‌تر از سایر اکوسیستم‌ها است.
کوه ها به عنوان *برج‌های آبی* جهان، *آب شیرین* را برای نیمی از بشریت تامین می‌کنند و میزبان طیف گسترده ای از گیاهان و جانوران و بسیاری از جوامع متنوع فرهنگی با زبان‌ها و سنت‌های مختلف هستند. از این رو می توان گفت کوهها کلید زندگی و معیشت ما هستند.
با این وصف کوهها از تأثیرات تغییرات آب و هوایی و توسعه ناپایدار رنج می‌برند و این امر خطراتی را برای مردم و کره زمین تشدید می‌کند. شیب‌های تند که معمولاً با پاکسازی جنگل برای کشاورزی، سکونتگاه‌ها یا زیرساخت‌ها همراه است، می‌تواند موجب فرسایش خاک و همچنین از بین رفتن زیستگاه شود.
تغییرات آب و هوایی جریان آب را تهدید می‌کند و افزایش سریع دما، گونه‌های کوهستانی و مردمی را که به این اکوسیستم ها وابسته هستند، مجبور به مهاجرت می‌کند.
تغییرات آب و هوا تا ۸۴ درصد از گونه‌های کوهستانی بومی را در معرض خطر انقراض قرار می دهد.
* زیست انسانی در سرزمین ایران چنان پیوستگی با کوهستانها داشته که در بیشتر اسطوره‌های ایرانی، سرآغاز آبادانی و تمدن بوده است. کوهستانها امروزه نیز همچنان زندگی بخش سرزمین ما و در عین حال بستر فرهنگی در خور توجه کشور هستند. قوم‌هایی با آداب و پوشاک و شیوه‌های معیشت متنوع، زبان‌ها و گویش های بسیار، موسیقی های دل‌انگیز، دستبافته‌ها و دیگر صنایع‌دستی کم‌مانند توام با تجربه‌های ارزشمند در بهره‌برداری و حفظ منابع طبیعی، در کوهها و کوهپایه‌های ایران زندگی می کنند.*
* کوه ها در طول تاریخ به عنوان نمادی استوار و محکم در اذهان ساکنان زمین ثبت شده اند؛ از این رو می توان گفت:*
* کوه ها استوارترین نماد در جهان می باشند.*
در پایان با *استاد شهریار* همنوا می شویم که این گونه سرود:
*کوه در شب چه شکوهی دارد*
*خرم آن جلکه که کوهی دارد*
*اولین پرتو ماه و خورشید*
*روی پیشانی کوه است پدید*
*کوه گر روشن و گر تاریک است*
*تا بخواهی، به خدا نزدیک است*